KOZAKKEN bevrijden 3 december precies 210 jaar geleden Dordrecht van de Fransen en van Napoleon
DORDRECHT- De Kozakken maakten 210 jaar geleden - op 3 december 1813 - een einde aan de Franse bezetting van Dordrecht. Dat was tien jaar nadat Keizer Napoleon op 5 oktober 1811 een aantal uren de stad aan deed.
De economische situatie was toen, door de bezetting,voor de bevolking sterk verslechterd. De oudste stad van Holland was ook zichtbaar in de historische binnenstad verarmd door de bezetting.
Historicus HENK MESMAN vindt in het licht van de bezetting juist nu ook het verhaal van de bevrijding passend. In Dordrecht draait immers in Kinopolis de film NAPOLEON.
Mesman zet daar kritische kanttekeningen bij, want hij noemt de epos op een aantal punten historisch onjuist,Ridley Scott, de cineast van deze filmepos, laat zijn fantasie hier en daar wel erg de vrije loop.
,,Daarom schrijf ik dit artikel vanuit het perspectief van Dordrecht om niet te vergeten bij het kijken dat Dordrecht van 1795 tot eind 1813 ook bezet was."
De herinneringen die zijn opschreven over de bevrijders omschrijven de Kozakken als woeste mannen, die op de toenmalige Beurs (vanaf 1862 Scheffersplein) hun militaire kampement hadden. Op die plek is die herinnering nooit in een plaquette vastgelegd.
Henk Mesman heeft op meer feiten en omstandigheden gewezen rond de Franse bezetting, die nooit een herinneringsplek hebben gekregen in de openbare ruimte. Daarbij noemt hij ook het verzet in de stad tegen de bezetters.
Op zondag 5 december 1813 werd er in de kerken in de stad ook gedankt voor het einde van de bezettingstijd.
1913
Tot 1913 was er in Dordrecht nog wel aandacht in de vorm van een herdenking, dat eind 1813 Dordrecht werd bevrijd. ,,Dat was honderd jaar na de bevrijding nog een groot feest", aldus Mesman.
Onlangs gaf Henk nog een lezing bij het Da Vinci college over de periode van november 1813 tot aan 3 december.
Woeste mannen
(door Henk Mesman)
DORDRECHT - De Franse bezetting van Nederland - waaraan vooral de naam Napoleon is verbonden - duurde van 1795 tot 1813. Ons grondgebied werd van de Franse overheersing verlost door een geallieerd leger van Pruisen, Engelsen, Russen en Kozakken.
De Kozakken vielen als eerste Noord-Oost Nederland binnen op 12 november 1813 met 1400 man. Nadat deze Kozakken diverse steden in Nederland bevrijd hadden van het Franse juk, was op vrijdag 3 december 1813 Dordrecht aan de beurt.
De Fransen waren half november al gevlucht naar Gorinchem, dus van strijd was geen sprake.
Bevrijdingsdag.
Op deze koude decemberdag kwamen 40 Kozakken, onze bevrijders, in de stad. Het was een bont gezelschap van rauwe kerels.
De lansen die zij meevoerden bestonden soms uit lange stokken met aan het uiteinde een geweerbajonet bevestigd. De bewapening kon je met recht primitief noemen. De manschappen van de Kozakken hebben op de ‘Beurs’, het huidige Scheffersplein, hun kampement opgeslagen.
Beurs
De naam van een café op het Scheffers-plein doet nog herinneren aan deze oude benaming ‘Café De Beurs’. De paarden van de Kozakken werden in de galerijen van het nu verdwenen beursgebouw gezet.
Het voorlopige stadsbestuur, ontdaan van Franse sympathisanten, voorzag de paarden van stro, hooi en haver. Een flinke hoeveelheid brandhout, voedsel en sterke drank werd naar het kampement vervoerd, want men wist dat de Kozakken grote eters waren. Snel werden drie vuren door deze krijgers ontstoken, waar ketels met dampende soep van groente en vlees boven werden gehangen.
Mand
Het Dordtse gemeente bestuur liet hen een grote mand met gerookte haringen bezorgen (bokkingen). Zij aten deze voor een deel uit de hand op en wat er dan nog van over was gooide zij in de soepketels.
Het was winter, er werd geschaatst, maar de Kozakken stonden erop dat zij in het stro bij hun paarden de nacht doorbrachten. De bevelhebber werd uitgenodigd door de burgemeester, de heer Repelaar van Spijkenisse, om bij hem te overnachten.
Hij stemde daarin toe, maar deze rasechte Kozak stond erop dat hij in de gang van het huis kon slapen, vlak bij de buitendeur. Zo kon hij bij onraad zich zo snel mogelijk bij zijn troepen voegen.
Burgers
Hoewel het laat in de middag was kwamen van alle kanten nieuwsgierigen burgers kijken op het plein. Zij troffen daar haveloos geklede verwilderde mannen aan. De Kozakken ‘begroetten’ iedereen met een omarming. En wanneer een dame of heer zich hiertegen wilde verzetten dan werden er door deze krijgers zweepslagen uitgedeeld.
Weldra was op het beursplein geen Dordtenaar meer te bekennen en was het plein geheel in bezit genomen door dit strijdlustige paardenvolk. Zij vertoonden zich spoedig in andere delen van de stad. Kozakken liepen de winkels in en namen mee wat hen aanstond.
Meestal vergaten zij, tot groot ongenoegen der winkeleigenaren, te betalen. Nog opvallender was dat zij geweldig veel aten en jenever uit bierglazen dronken.
De Kozakken deden zelfs peper in de jenever om het ‘laffe’ vaderlandse drankje een beetje op smaak te brengen. Eigenlijk wenste de Dordtse bevolking dat deze rauwe kerels de stad maar snel moesten verlaten.
De volgende dag op zaterdag 4 december 1813 verlieten de 40 Kozakken, met hun paarden, de stad om het land verder te zuiveren van de Fransen.
Wie waren deze Kozakken.
Wie waren die Kozakken eigenlijk, en waar kwamen zij vandaan. Het woord Kozak komt uit het Turks, en betekent zoiets als vrij man.
Deze mensen stamden af van gevluchte Russische boeren. In Rusland waren boeren tot 1917 lijfeigenen, een soort van slaven.
Deze, zichzelf vrijgemaakte, boeren weken uit naar de uiterste grenzen van het onmetelijke Russische rijk. Op deze manier onttrokken zij zich aan het zicht van de toenmalige Russische autoriteiten. Zij waren vastbesloten de verkregen vrijheid tot elke prijs te verdedigen. In vredestijd hielden de Kozakken zich bezig met landbouw, jagen, vissen en militaire oefeningen. De Kozakken waren acrobaten te paard.
De Russische vorsten deden hun uiterste best om dit ruitervolk aan zich te binden: wapens, munitie, geld, goederen en voedsel gingen gestaag richting Kozakken. Het was eigenlijk de enige manier om controle te houden over het roerige militaristische ruitervolk.
De Tsaren maakte ook gebruik van deze woeste krijgers in hun oorlogen, zo ook tegen de Franse legers van Napoleon.
Afbeelding hieronder: Vleeshal en Beurs op de Tolbrug (Scheffersplein)
