Oud-wethouder Nico Lamers: ,,PvdA Dordrecht maakte vroeger misbruik van machtspositie"
DORDRECHT – ,,We maakten misbruik van onze comfortabele (machts)positie door niet te veel in dialoog te gaan." Deze opmerkelijke woorden zijn van PvdA-wethouder Nico Lamers, die tussen 1976 en 1990 deel uitmaakte van het vooral socialistisch gekleurde college van burgemeester en wethouders van Dordrecht.
Zo'n machtspositie was niet goed, zo erkent Lamers (88) nu. Hij noemt bij naam een prominent PvdA-lid, die juist adviseerde om eens geen PvdA te stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen van Dordrecht. toen de positie van de PvdA leidend was.
De uitspraak over de machtspositie van de PvdA in Dordrecht is terug te vinden in een artikel over tien pagina's in het blad van Oud-Dordrecht. De kop boven het artikel luidt "Nico Lamers gaf Dordrecht een vernieuwd gezicht". De titel schetst de baanbrekende invloed van Lamers op de stadsvernieuwing vanaf 1976.
Oud-Dordrecht laat de ereburger vooral over zijn bestuurlijk werk aan het woord. Deze geschiedschrijving wordt in dit artikel gecombineerd met informatie uit andere bronnen.
De PvdA kreeg in 1974 met 19 van de 39 zetels in de gemeenteraad een ongekende politieke overmacht. De partij kreeg voor het eerst drie van de vijf wethoudersposten in handen. De twee raadsleden van CPN en PPR ondersteunden die claim tijdens de zogeheten college-onderhandelingen. Het duurde tot 2010 (!) voordat een andere partij (Beter voor Dordt) ook drie wethouders kon leveren, maar dat betekende dat de PvdA uit het dagelijks bestuur van de stad verdween (zie onder verhaal verwijzing naar verslag van de ledenvergadering PvdA Dordrecht uit maart 2010)
De macht van de PvdA werd in 1974 nog versterkt door de opvolger van mr. J.J. van der Lee. Dat was Jan van Zuuren – vanaf 1963 PvdA-wethouder in Dordt –. Hij werd op 1 mei 1974 door de Kroon voor zes jaar tot burgemeester benoemd. De nieuwe politieke werkelijkheid werd snel symbolisch vertaald.
Rood
Op 1 mei 1975 – de Dag van de Arbeid - kreeg het rode imago van de stad de politieke kleur met een vlag. De meerderheid van de gemeenteraad stemde in met een plan om op het dak van het Stadskantoor de rode vlag te laten wapperen. Scholieren onder leiding van het latere Beter voor Dordt-raadslid Jens van der Vorm kaapten in de vroege ochtend al de vlag. Het werd over de volle breedte de opening van Dagblad De Dordtenaar met een triomfantelijke foto van de "vlagkapers", zoals zij werden betiteld.
Daarmee werd volgens wethouder Piet Janse (PvdA) een democratisch genomen besluit van de raad om zeep geholpen. Hij herhaalde zijn woorden in 2000 toen dagblad De Dordtenaar een reconstructie publiceerde van de rode vlag boven gemeentelijk Dordrecht.
Ereburger
Ereburger Lamers (88) vertelt niets over de vlag in een levensverhaal dat 10 pagina's telt in het ledenblad van de historische vereniging Oud-Dordrecht. Michiel van Mourik Broekman zoomde vooral in op het werken in de stad van Nico Lamers en zijn baanbrekende visie op het gebied van stadsvernieuwing. Lamers vermeldt wel dat een prominent PvdA-lid – Ge Sonnemans (directeur van het vormingscentrum Crabbehoff) opriep om eens geen PvdA in Dordrecht te stemmen. ,,Ik vind dat we niet op de PvdA moeten stemmen, want zo’n machtspositie is niet goed!", stelde Sonnemans.
Sonnemans
Nico zegt nu in een terugblik het met Sonnemans eens te zijn, maar hij stemde toen toch PvdA. De wethouders van Dordrecht waren tot 2002 ook nog raadslid. Zij deden dus op maandagavond mee in de fractievergadering van de PvdA. Zo bepaalde de fractie graag vaak de politieke koers van Dordrecht.
Twee
In het college vergaderden op dinsdag – toen Lamers in 1976 begon – maar twee wethouders van een andere politieke kleur mee. Dat tweetal zat tegenover een overmacht aan PvdA-bestuurders: drie wethouders en de burgemeester.
Lamers kon in 1976 beginnen toen Kees de Groen in Spijkenisse burgemeester werd. ,,In het college van B en W was er wel een wethouder van christelijke huize (Kees de Kovel) en een VVD’er (Jan Zaaijer en daarna Nico Maas)", zegt hij. In Oud-Dordrecht stelt Lamers: "Als de andere wethouders competent waren, konden ze in hun eenzame positie toch veel voor elkaar krijgen. Zo herinner ik me dat een VVD-wethouder die met succes een nijpend tekort aan tandartsen heeft opgelost.”
Restaurant
De wethouders en de burgemeester aten op dinsdagmiddag – voor de raadsvergadering – samen in het bedrijfsrestaurant. Een liberale wethouder herinnerde zich nog een voorval dat de PvdA-wethouders hem vroegen om 's middags de woordvoering namens het college te doen in de raad over een gevoelig onderwerp. De drie PvdA-wethouders wisten toen al dat de liberale wethouder onder uit de zak ging krijgen van de PvdA-fractie in de raadsvergadering. Zo leerde de VVD-voorman snel hoe de hazen liepen.
Tot 1990 wist de PvdA drie wethoudersposten te behouden. Daarvoor kreeg in 1982 het CDA vier jaar een tweede wethouder (het duo Kees de Kovel en Gerard Hovius). In 1986 kozen Nico Lamers (PvdA) en Nico Maas (VVD) voor een college van twee partijen met drie zetels voor de PvdA en twee voor de VVD (Maas en daarna Dirk ten Veen en Liane Roemers).
Gezicht
Ereburger/wethouder Lamers, krijgt in het blad vooral ruimte om zijn – zo leest het – inhoudelijk testament op te maken. De titel boven het verhaal is: Nico Lamers gaf Dordrecht een vernieuwd gezicht. In 1962 was nog besloten om vooral door sloop ruimte te maken in de binnenstad. Dat zou leiden tot economische vooruitgang, een idee dat sanering heette. In 1972 koos de gemeenteraad voor een andere koers. De nota staat vooral op naam door ir. H.H. Tonkes en werd ,,Operationaal Plan binnenstad” genoemd.
Volgens Lamers was Dordrecht helaas veel eerder dan andere steden begonnen om te slopen in historische binnenstad. In Dordt werd daarom meer gesloopt dan elders, zo kijkt hij in het Oud-Dordrechts blad terug. Omdat geen enkele wethouder in 1976 zijn vinger opstak om stadsvernieuwing te gaan doen – bij een herverdeling van de taken – viel het Nico toe. Hij vond dat fantastisch. In het boek de Geschiedenis van Dordrecht in 2000 werd Lamers geroemd.
,,Hij formuleerde bij zijn aantreden in 1976 een andere vorm van stadsvernieuwing en liet Dordrecht weer in de pas lopen met opvattingen elders in het land.”
Dat hield in dat Lamers zoveel mogelijk uitging van behoud van de oude binnenstad, al waren het oude Postkantoor en het oude gymnasium al gesloopt.
Anno 2023 roemt de wethouder de prominente rol van Tonkes, die als directeur Stadsontwikkeling en Openbare werken een grote faam had in de stad. Hij overleed dertig jaar geleden. Lamers zegt vanuit de wetenschap van nu dat de stadsvernieuwing het werk van velen was. ,,Dat stemt tot dankbaarheid, maar ook tot bescheidenheid.”
Macht
De PvdA raakte in de loop van de tijd steeds meer zetels kwijt. In 1990 had de partij er nog maar twaalf. In 2010 waren zes zetels in de raad niet genoeg om in het dagelijks bestuur van de stad te blijven. Beter voor Dordt nam onder leiding van Piet H. Sleeking – na een historische verkiezingsoverwinning – de macht over en leverde drie wethouders. Sleeking zette de PvdA weloverwogen in de oppositiebanken. Dat verklaarde zijn oud-leraar Janse ook direct op een ledenvergadering van zijn partij in de Buitenwacht, waarop werd teruggeblikt.
Piet leerde als student van zijn leraar – Piet C. Janse – tot 1974 het spel van de macht. Zijn leraar Janse werd wethouder van 1974 - 1994. Met Nico Lamers behoorden hij lange tijd tot de beeldbepalende PvdA-bestuurders van Dordrecht. Vanaf 2022 is de PvdA-fractie tot twee zetels teruggevallen. Voorlopig kunnen alleen maar herinneringen worden gedeeld van wethouders, die de partij ooit kon leveren over een periode van ruim negentig jaar (van ongeveer 1920 - 2010) (!).
