Veel onderscheiden (gereformeerde) verzetsman Aart Alblas wel in Dordrecht maar nooit in Papendrecht geëerd
PAPENDRECHT/DORDRECHT - In september 2024 is het tachtig jaar geleden dat de meest gelauwerde oorlogsheld en geheim agent uit de regio - LTZ 3 Aart Alblas - door de SS in kamp Mauthausen werd vermoord. In Dordrecht is er een brug en een pad langs het Wantij naar hem genoemd.
Tot nu toe is het stil gebleven rond Aart Alblas (1918-1944) in Papendrecht, terwijl hij er met zijn ouders toch in de jaren twintig van de vorige eeuw woonde.Dat was een bewogen tijd.
In mei 1922 werd Aart met zijn familie officieel ingeschreven in Papendrecht. Dat duurde tot september 1930. Ze waren ook ingeschreven bij de Gereformeerde Kerk Papendrecht, die op 11 mei 1919 was gesticht aan de Veerweg als zelfstandige gemeente.Daarvoor viel de kleine kerk onder gereformeerd Dordrecht (Wilhelminakerk).
1930
De familie was dus tot 1930 bij deze kerk betrokken en Aart Alblas ging acht jaar naar deze kerk voordat de Wilhelminakerk in Dordrecht zijn thuiskerk werd. Hierdoor staat hij in Dordrecht wel bekend als een van de meest onderscheiden nationale helden in de tweede wereldoorlog. De Dordtse Bavinckschool, die in 1924 als gereformeerde school begon, gaat in het nieuwe jaar op weg naar de meidagen ook aandacht besteden aan hun leerling van toen: Aart Alblas.
Wikipedia zet dat op een rij:
Militaire Willems-Orde[8][9]
Bronzen Kruis[10][9]
Oorlogsherinneringskruis[9]
Verzetsherdenkingskruis[9]
King's/Queen's Commendation for Brave Conduct[9]
De Hr. Ms. Alblas is genoemd naar de luitenant ter zee van speciale diensten der derde klasse KMR Aart H. Alblas. Het is de eerste ondiepwatermijnenveger die na de oorlog in gebruik is genomen.
De Hr. Ms. Alblas escorteerde (met de Hr. Ms Hamel) over de Rijn Het stoffelijk overschot van Konrad Adenauer, de
Voormalig Bondskanselier van Duitsland, in 1967 naar zijn laatste rustplaats.
1924
Het jaartal 1924 is voor de Papendrechtse historie in meerdere opzichten opvallend te noemen: Toen werd Pieter van Rees burgemeester van Papendrecht, die volgens onderzoek van schrijver Pieter van Wijngaarden lid werd van de NSB.
Van Wijngaarden, die al meer boeken over Papendrecht op zijn naam heeft staan, overweegt een publicatie over Pieter van Rees met als tegenhanger voor het eerst aandacht voor geheim agent en marine-officier Aart Alblas. Pieter van Rees was niet alleen eerste burger van Papendrecht, maar kon ook een redelijk bekende Nederlander worden genoemd. Zijn naam komt vaak voor in kranten vanaf 1924.
Burgemeester Soetendal
Aart Alblas en Papendrecht zijn bijna altijd onzichtbaar gebleven. Alleen in 2005 werd de Papendrechtse tijd van de drager van de Militaire Willemsorde (MWO) even een keer duidelijk.
Toen kwam de oud-burgemeester van Papendrecht, Marius Soetendal naar Dordrecht toe om aanwezig te zijn bij de onthulling van de Aart Alblasbrug over een zijtak van het Wantij vlak voor de oprit van de brug naar Papendrecht Soetendal diende tussen 1966 en 1987 Papendrecht en overleed op 88-jarige leeftijd in 2010 in zijn geliefde Papendrecht.
Na de onthulling van de Aart Alblasbrug - dus ter herinnering aan de (gereformeerde) verzetsman, die de marconist van Soldaat van Oranje werd genoemd - verdween de Papendrechtse tijd van Aart Alblas en zijn familie weer uit het zicht.
Familie-historie
Het behoort wel tot een bewogen tijd in de familie-historie, zo vernam Jacques Batenburg als mede leerling van Aart Alblas. Hij leerde hem kennen op de Dordtse christelijke HBS en werd later in 1941 een periode zijn medewerker in het verzet en zo steunde hij de geheim agent.
"Toen Aart Alblas in november 1941 in bezet Nederland via zijn eigen zender vernam tot Luitenant ter Zee 3 (LTZ3) te zijn benoemd, was dat voor hem een grote emotionele genoegdoening. Aart wist dat zijn familie financieel al tientallen jaren moeilijk zat en wilde hen financieel ondersteunen", aldus Batenburg na de oorlog. Hij overleed op 92-jarige leeftijd in 2010. Daarvoor werkte hij meermalen meer aan publicaties over Aart Alblas in Dagblad De Dordtenaar en bezocht hij ook de lagere school van Aart en zichzelf: De Dordtse Bavinckschool.
Conflict
In 1930 vertrok het gezin Alblas met negen kinderen terug naar Dordrecht. Dat was een gevolg van een conflict - dat voor verschillende rechtbanken werd uitgevochten - met de toenmalige burgemeester van Papendrecht, Pieter van Rees (1887-1969)
Batenburg - die officier werd in de orde van Oranje-Nassau - benadrukte vooral de tegenstelling tussen de burgemeester van Papendrecht Van Rees en de vader van Aart Alblas. Deze diende de gemeente Papendrecht als gemeenteontvanger.
Enerzijds zou Alblas sr. tegenwerking hebben gehad om door meer inzet meer te kunnen verdienen om zijn gezin van toen elf personen te kunnen onderhouden. Deze sociale argumenten zijn ook na te lezen in openbare verslagen van rechtbankzittingen in kranten rond 1930.
Anderzijds gebruikte de gemeenteontvanger onrechtmatig geld uit de gemeentekas om zijn gezin te kunnen onderhouden. Alhoewel er kritiek in de berichten in de kranten valt te lezen over het onderzoek in Papendrecht - daar was ook bij hogere rechtbank oog voor - werd de vader van de oorlogsheld uiteindelijk veroordeeld voor verduistering. Het geld was toen al honderd procent terugbetaald, zo valt in kranten te lezen.
Zes jaar in Papendrecht
Pieter van Rees was inmiddels al meer dan zes jaar burgemeester van Papendrecht. Volgens het inmiddels gedateerde boek Papendrecht: Dorp aan de rivier van drs. H.A. Visser zou Van Rees van 1924 tot 1947 burgemeester zijn geweest van Papendrecht.
De feiten liggen anders. Hij werd op 8 mei 1945 geschorst op grond van grote Duitse gezindheid en enkele jaren later veroordeeld. Daarna verdween hij in de anonimiteit.
Pieter van Wijngaarden schreef veel boeken over allerlei facetten van de geschiedenis van Papendrecht. Hij publiceerde eerder over burgemeester Pieter van Rees en hij gaat verder door met onderzoek naar deze opvallende burgemeester in de Papendrechtse geschiedenis. "Ik heb ook de lidmaatschapskaart van de NSB gevonden van Pieter van Rees."
Naar Dordrecht
Gezien de gebeurtenissen in Papendrecht in de jaren twintig van de vorige eeuw was het voor de familie Alblas logisch om naar Dordrecht te verhuizen. Hierdoor kwam Aart Alblas uiteindelijk niet de geschiedenisboeken van Papendrecht terecht als meest onderscheiden oorlogsheld in de historie van het (dijk) dorp aan de rivier.
Alleen burgemeester Soetendal maakte eens zijn respect voor Aart Alblas zichtbaar door in 2005 bij de onthulling van de brug te zijn, maar een straat in Papendrecht is nooit naar Aart Alblas genoemd.
Wel is er een straat vernoemd naar de Papendrechtse verzetsheld Gerrit van Dalen. Hij kreeg in 2020 ook een plaquette bij zijn ouderlijke woning.
Snarenzangers geweigerd
Burgemeester Van Rees was in 1924 net in Papendrecht geïnstalleerd of hij weigerde de Rotterdamse Snarenzangers een vergunning om op te treden. De affiches met een aankondiging van de voorstelling hingen al in het dorp. Van Wijngaarden op basis van onderzoek "Dit was de eerste beslissing van Pieter van Rees als nieuwe burgemeester."
De Rotterdamse sociaal democratische krant Voorwaarts was verontwaardigd - zo bleek uit de kop over het artikel - over het optreden in hun ogen van dictator Van Rees.
Toen in Papendrecht huurders met een achterstand in de huur kwamen te zitten, mocht de woningbouwvereniging Ons Belang met medewerking van de burgemeester Van Rees direct dreigen met huisuitzetting via de deurwaarder, zo werd gemeld in de Dordrechtsche courant in 1929 met als kop: harteloos optreden.
Afkeuring
In 1935 kreeg de burgemeester van de meerderheid van de gemeenteraad van Papendrecht een motie van afkeuring aan zijn broek.
Van Rees had de gemeentesecretaris ongegrond zwart gemaakt. Zijn klacht bij het openbaar ministerie werd terzijde gelegd. De toenmalige burgemeester van Dordrecht, De Gaaij Fortmann, bemiddelde in Papendrecht om weer tot meer normale werkverhoudingen te komen. Van Rees zorgde er rond 1930 eigenmachtig voor - zo werd in kranten gemeld - dat de Papendrechtse vliegtuigbouwer Aviolanda (later Fokker) een gunstige grondverkoop kreeg.
Van Wijngaarden onderzocht ook de grote betrokkenheid van de burgemeester van Papendrecht met alles wat met vliegen te maken had. Hij legde zo in de jaren dertig van de vorige eeuw al contacten met Duitsers. ,,Van Rees was bevriend met de Duitse generaal Friedrich Christiansen, die het commandant was van het bezettingsleger."
Burger
Van Rees haalde ook het Oorlogsdagboek van de Dordtse advocaat Jaap Burger (later minister). Dat werd in 1995 gepubliceerd. Daarin wordt Van Rees al in 1940 gelinkt aan burgemeesters en baantjesgasten, die op de hand van de bezetters zijn. Het aantal inwoners van Papendrecht lag toen net boven de 5500 (thans rond de 32.000).
Burger meldt: Joop de Beer haalde in Papendrecht de Duitse vlag van het stadhuis. Burgemeester Van Rees vertelde met smaak hoe hij De Beer had afgerost, omdat hij zich tegen hem verzette toen hij werd betrapt. Van Rees droeg De Beer over aan de SS. Over die burgemeester schrijft Burger: ,,En zulke lieden hebben nu plotseling macht".
Meer onderzoek
Wat eens werd omschrijven als Papendrecht: Dorp aan de rivier is inmiddels qua inwoners een stad geworden. Het groeide van nog geen 13.000 inwoners rond 1964 naar 28.500 in 1995. Thans telt de gemeente meer dan 32.000 inwoners. Voor Pieter van Wijngaarden blijft het verleden van Papendrecht dan ook een schatkamer waarin nog veel kan worden onderzochten ontdekt:
Hij geeft aan: ,,Ik ben het verhaal over de jeugd van geheim agent Aart Alblas in Papendrecht niet eerder tegen gekomen. Ik ga daar zeker verder onderzoek naar doen. Het past in mijn blijvende belangstelling voor het werk en leven van NSB burgemeester Pieter van Rees. Misschien komt er in 1924 een nieuwe publicatie over Pieter van Rees als het honderd jaar geleden is dat hij als burgemeester naar Papendrecht kwam".
Aart Alblas werd vermoord op 6 september 1944. Misschien komt hij dan eindelijk in het collectief geheugen van Papendrecht, waarvan hij acht jaar inwoner was, tot de vlucht in 1930 van zijn gezin naar Dordrecht.
