"Pleidooi voor het meer zichtbaar maken van Joods verleden Dordrecht bij Grote Markt"
DORDRECHT - Columnist van AD De Dordtenaar Kees Thies houdt een pleidooi voor het meer zichtbaar maken van het Dordts Joodse verleden bij de Grote Markt.
"Ik zou graag terug willen zien dat zich hier ooit een Joodse buurt met een prachtige eigen cultuur bevond."
Zijn pleidooi staat vandaag op de website van de krant en maandag 10 januari in de dagkrant op pagina 2 in de regio editie. Volgens Kees Thies is er weinig terug van vinden van Dordrechts kleurrijke Joodse verleden.
Synagoge
Voor de tweede wereldoorlog was er in de omgeving Grote markt een Joodse school, de Synagoge, het badhuis, het huis van een Joodse leraar. Wat er toen was, maar nu al jaren niet meer, is nog aangegeven op een plaquette aan de muur van een flat aan de Grote Markt.
Het maakt duidelijk dat er na oorlog veel werd gesloopt en niet alleen als direct gevolg van de jaren 1940-1945, maar ook door het zogeheten saneringsplan van de gemeente Dordrecht.
"Toegegeven, achter de Grote Markt ligt nog een straatje dat vernoemd is naar de dit jaar precies 150 jaar geleden geboren rabbijn Samuel Dasberg (nog altijd een begrip in Joodse kringen) maar feit is gewoon dat er van ‘het Joodse verleden’ van Dordrecht eigenlijk nauwelijks nog iets is terug te zien.
De op stapel staande herinrichting van De Grote Markt zou, wat mij betreft een prima aanleiding kunnen zijn om daar het een en ander aan te doen. Wat precies? Daar ga ik natuurlijk niet over… eerlijk gezegd vind ik dat de kleine Joodse gemeenschap die deze stad nog altijd rijk is, een belangrijke rol zou moeten spelen in de invulling daarvan.
Ik zou, als inwoner van deze stad, in ieder geval graag letterlijk in het ‘buurtbeeld’ willen terugzien en -beleven dat zich hier ooit een Joodse buurt met een geheel eigen cultuur bevond," aldus columnist Kees Thies.
Rabbijnen
De stad Dordrecht had - tot de Tweede wereldoorlog - een zichtbare en bloeiende Joodse gemeenschap met ook rabbijnen, die tot de bekende Dordtenaren konden worden gerekend. Samuel Dasberg en zijn in de tweede wereldoorlog op 30 april 1943 vermoordde opvolger Barend Josua Katan liggen het meest nabij in het geheugen van Dordrecht.
Ze horen ook bij de historie van het Johan de Witt gymnasium. De rabbijnen gaven Hebreeuws op dit gymnasium en veel kinderen van Dasberg begonnen er hun voorbereidend wetenschappelijk onderwijs.
1985
In het collectief geheugen na 1945 leek het Joods verleden van Dordrecht haast onder het stof verdwenen te zijn. Na de oorlog duurde het veertig jaar voordat er de eerste actie in de stad kwam om het Joods verleden in de herinneringen terug te brengen. De aanleiding was een door kunstenaar Ger Boonstra samengestelde expositie in 1985 in buurthuis de Keet in Sterrenburg.
Columnist Kees Thies schrijft over een ooit behoorlijk bruisende Joodse gemeenschap. "Het kloppend hart daarvan bevond zich, zo ongeveer vanaf het midden van de 19de eeuw, op en nabij de Grote Markt en de Varkenmarkt. Zo rond de een na laatste eeuwwisseling telde de Joodse gemeenschap hier ongeveer 400 zielen en dat lijkt getalsmatig misschien niet veel voor te stellen, maar als u zich bedenkt dat Dordrecht in die periode nog geen 40.000 inwoners had, was die gemeenschap eigenlijk relatief zo klein niet.
Integendeel zelfs: ‘het Joodse leven’ was volop aanwezig in deze stad: er was een druk bezochte synagoge, er waren diverse studiegenootschappen, Joodse winkels en bedrijven en een Joods badhuis. Kortom, de Joodse cultuur maakte ooit wezenlijk onderdeel uit van de Dordtse samenleving. Dat daar in de Tweede Wereldoorlog een abrupt einde aan kwam hoef ik u niet uit te leggen."
Stolpersteine
Op de website van de stichting Stolperstene Dordrecht is vooral dankzij de inzet van journalist Gert van Engelen en historicus Kees Weltevrede nog veel documentatie te vinden over het verdwenen Joodse verleden van de stad. Na de oorlog was, aldus de website, Dordrecht ontjoodst. Dordrecht was voor de weinige joodse overlevenden een onverdraaglijke stad geworden. In De verdwenen Mediene Dordrecht, een boek dar juist is gewijd aan die ondergang, wordt een joodse oud-Dordtenaar geciteerd. "Dordrecht was voor mij als een begraafplaats," zegt hij, "alles herinnerde aan dood en verlies."
In De Verdwenen Mediene Dordrecht schrijft de gemeentearchivaris in 1995, dat het ruim vijftig jaar geleden is geweest dat de Dordtse joodse gemeenschap vrijwel geheel werd vernietigd.
Ruim twintig jaar geleden deed namens de gemeente Dordrecht CDA-wethouder Govert Veldhuijzen nog de uitspraak, dat in de toekomst bij de herinrichting van het gebied Grote Markt/Varkenmarkt het Joodse verleden van Dordrecht meer zichtbaar gemaakt zou moeten worden. Dat leek op voorhand op een toezegging van het gemeentebestuur.
(geschiedenis van Joods Leven, De Verdwenen Mediene Dordrecht, uitgave gemeentearchief 1995. Voorwoord Joan van Albada)
