Beroemde Rabbijn van Dordrecht, Samuel Dasberg, werd 150 jaar geleden geboren
DORDRECHT - Het is op 31 maart 2022 precies 150 jaar geleden dat de bekendste en beroemste rabbijn in de historie van Dordrecht werd geboren: Samuel Dasberg (1872-1933).
Zijn naam is vermeld in de Dordtse Historische Kalender van het archief.
Dasberg hoorde bij het verhaal van de stad Dordrecht en werd op 4 april 1933 begraven op de Joodse begraafplaats aan de Achterweg.
In zijn Dordtse tijd woonde de Rabbijn tot 1910 in een ambtswoning aan de Varkenmarkt, waarvan nu de waarnemend burgemeester van Barendrecht, Govert Veldhuijzen, de bewoner is.
Achter de Grote Markt werd een klein straatje tientallen jaren geleden omgedoopt tot Samuel Dasberghof.
Historicus Kees Weltevrede noemt dit een lullig achteraf straatje. "De familie Dasberg is een zeer vooraan staande familie in de Joodse wereld, die veel Rabbijnen heeft voortgebracht. Ik vind dat meer aandacht voor Samuel Dasberg zeker dit jaar gepast is." Weltevrede wordt in zijn opvatting gesteund door een publicatie van het gemeentearchief uit 1995 (De Verdwenen Mediene Dordrecht): ,,Het straatjr ligt weliswaar dicht bij de vroegere synagoge en het woonhuis van de rabbijn ertegenover, maar oogt wel erg bescheiden in verhouding tot de verdiensten van de rabbijn".
Rabbijn Dasberg, die tevens leraar Hebreeuws was aan het Johan de Wittgymnasium in Dordrecht en in Gorkum en Rotterdam, was een zeer prominente Dordtenaar.
Het archief publiceert zijn levensverhaal in het biografisch woordenboek in een verhaal dat is geschreven door Roel Leentvaar. Zijn overlijden en begrafenis was groot nieuws voor alle dagbladen, zeker in Dordrecht.
Joodse familie
De orthodox-joodse familie Dasberg bracht meerdere (opper)rabbijnen en geleerden voort. (Lea Dasberg geboren in 1930 is de kleindochter van Samuel en de dochter van diens zoon, de arts Isaac. Zij is een vooraanstaand historisch pedagoge). De Dasberg-vertaling van de Thora, die in 1970 uitkwam, staat op naam van zoon Jitschak Dasberg en wordt nog steeds gebruikt.
Samuel was van 1894 tot 1932 voorzanger, joods leraar, hoofd van de joodse school, secretaris van het kerkbestuur en orthodox rabbijn van de joodse gemeente in Dordrecht. Zevenendertig jaar was hij maatschappelijk zeer actief in vele joodse en niet-joodse organisaties en verenigingen.
Dasberg doceerde Hebreeuws aan het Dordts gymnasium en aan enkele gymnasia in de omgeving. Hij publiceerde artikelen – veelal over onderwijs – in verschillende media. Zoals veel mensen uit joodse kring was hij een trouwe Oranjeklant. Samuel Dasberg was zowel in joodse als in niet-joodse kring een zeer gewaardeerde Dordtenaar.
Talent
Het grote talent van Dasberg werd al vroeg gezien en de Joodse gemeenschap betaalde mee aan zijn studie. In 1894 kwam hij naar Dordt toe. Dat was niet zijn eigen keus, zo meldt het archief in het biografisch woordenboek:
Hoewel Samuel niet solliciteerde omdat hij nog verder wilde studeren, besliste de opperrabbijn van Rotterdam dr. Bernhard Löbel Ritter (1855-1935), dat Samuel Dasberg de leraar-rabbijn moest worden van de joodse gemeente in Dordrecht.
Op 31 augustus 1894 werd Dasberg benoemd in Dordrecht toen een stad met nog geen veertigduizend inwoners. Hij trouwde in 1895 met Dina de Vries in Borculo.
De joodse gemeente was klein, ongeveer 400 zielen, en het inkomen van de rabbijn was navenant. Dasberg betrok met zijn vrouw de ambtswoning aan de Varkenmarkt 7 (thans nummer 9-11).
Daar werd in 1896 hun eerste kind Jette Geertruida geboren. Tot groot verdriet van de ouders overleed hun dochtertje vier jaar later.
De plek rond de ambtswoning staat symbool voor het kleine, verdwenen joodse stadsdeel dat zich in de directe omgeving ervan bevond. Rond deze plek waren naast het woonhuis van rabbijn Dasberg, ook de synagoge, het joodse badhuis en de joodse school gevestigd.
Plaquette
Op de Grote Markt herinnert een plaquette aan een muur van een flat nog aan de tijd, dat Dordrecht tot in de tweede wereldoorlog een echte Joodse buurt had. Na de tweede wereldoorlog werd er, mede door het zogeheten saneringsplan van de gemeente, niet echt gezorgd dat de herinneringen aan de Joodse tijd zichtbaar bleven. Ook de Synagoge aan de Varkenmarkt werd gesloopt. Dat gebeurde in februari 1965.
Het centrum van eens joods Dordrecht moest plaats maken voor een parkeer- en marktterrein. ,,Historisch besef en aandacht voor de negentiende-eeuwse wegen niet voldoende op tegen saneringsdrang om deze voor de joodse en niet-joodse Dordtenaren pijnlijke actie te voorkomen", aldus in 1995 de publicatie van het gemeentearchief onder de titel: ,,de verdwenen Mediene"
De herinneringen aan de Joodse tijd in Dordt werden weer zichtbaar, na een periode van stilzwijgen. .
In 1985 begon kunstenaar Ger Boonstra (die in 2012 op 68 jarige leeftijd overleed) een actie voor onder andere een Joods monument in de Dordt. Daarvoor had hij een speciale expositie ingericht in de meidagen in buurthuis De Keet.
Daar de aandacht hiervoor in Dagblad De Dordtenaar ontstond er een werkgroep, die het Joodse verleden weer een plek wilde geven in de geschiedenis van Dordrecht. Een aantal jaren kwam er een monument in het Stadhuis en aan de gevel van het Stadhuis.
Veldhuijzen
Govert Veldhuijzen wilde het verleden ook weer zichtbaar maken. Hij sprak zich er namens de gemeente voor uit, in zijn tijd tot 2006 als CDA-wethouder van Dordrecht, dat het Joodse verleden bij (herinrichtings) plannen voor de Grote Markt en omgeving een grote rol moest spelen. Over de vernieuwing van dat gebied wordt nog steeds gesproken en het is de vraag
Zijn liefde voor de geschiedenis van de stad en daarbij ook de Joodse gemeenschap heeft de huidige burgemeester a.i. van Barendrecht zelf in de praktijk gebracht.
Govert Veldhuijzen woont in de voormalige ambtswoning van Samuel Dasberg aan de Varkenmarkt. 9-11. "Het is een mooie gedachte om 150 jaar na zijn geboorte op een gepaste wijze aandacht te besteden aan deze belangrijke Rabbijn van Dordrecht," aldus Veldhuijzen.
