Boek School-Idyllen van Top Naeff was de eerste literaire ervaring voor schrijfster Kristine Groenhart
DORDRECHT - De literaire nalatenschap van de in 1953 overleden schrijfster en ereburger van Dordrecht Top Naeff blijft een inspiratiebron. Kristine Groenhart - die in 1964 in Dordrecht werd geboren - geeft Top een bijzondere plek in haar boek ,,Meisjesboeken van Weleer."
Kristine herlas de kinderboeken, die in haar herinneringen een bijzondere plek hadden. Ze noemt het zelfs een feest van herkenning. Dordrecht speelt daarbij een bijzondere rol en die herinneringen noemt zij ook meermalen
Kristine woonde vijftien (jeugd) jaren in Dordrecht. Ze zegt nu dat ze als meisje van twaalf jaar haar eerste literaire ervaring in Dordrecht kreeg met een boek van Top in handen. Later ging de Dordtse Nederlands studeren aan de Universiteit van Amsterdam met als afstudeerrichting jeugdliteratuur. Haar basis om naar de Universiteit te gaan, deed zij op als leerling van het Johan de Wittymnasium
Schrijfster Top, die leefde van 1878 tot 1953, kreeg pas enkele jaren geleden een straatnaam rondom Villa Augustus. C.Buddingh' (1918-1985) noemde haar de Grande Dame, die een maand voor haar dood pas ereburger werd van Dordrecht.
Een historische website prijst het boek aan daar vooral de Dordtse tijd en op Naeff te noemen. Het boek, dat ee goede pers kreeg, behandelt het totale genre van het meisjesboek.School-Idyllen van Top, dat net voor 1900 uitkwam, wordt alom gezien als het eerste volwaardige Nederlandse meisjesboek.
,,Als meisje stond ik regelmatig voor de uitgebreide boekenkast van mijn oom Nico, de broer van mijn vader. Hij woonde met mijn tante Nanette op het Damiatebolwerk, het verlengde van de Wolwevershaven in Dordrecht, en had een jaloersmakende boekencollectie die ik altijd bewonderde, hoewel het bijna allemaal boeken voor volwassenen waren.
Eén boek sprong er voor mij uit: de dikke, knalblauwe versie van School-idyllen. Dit boek had een voor mij zeer aantrekkelijk plaatje op de voorkant, van vier jonge, vrolijke meisjes van ongeveer mijn leeftijd. Destijds had ik er geen idee van dat het appartement van mijn oom en tante maar een paar huizen verwijderd was van het grootouderlijk huis van Top Naeff, de schrijfster van het boek, en dat ze zelf een straat verderop geboren was. Een prachtig stukje Dordrecht.
Daar, in dat appartement, was het dat ik het boek voor het eerst in mijn handen nam. Het had een zachte, maar stevige kaft met een afbeelding erop van vier dunne, slungelige meisjes. Ik vroeg of ik het mocht lenen, ik zal zo’n jaar of twaalf, dertien geweest zijn. Het was een fijne, dikke pil.
Meisjesboeken van weleer - Kristine Groenhart
Dat boek was voor mij destijds allereerst een feest van herkenning, ook al was het zeker vijfenzeventig jaar geleden geschreven en ging het over tijden die voorbij waren.
Hoewel ik een school zonder jongens heel vreemd vond was ik dól op deze meisjes, die hun docenten tot wanhoop konden drijven op hun meisjes-HBS. Op de meeste lezers, en ook op mij, maakte het overlijden van Jet van Marle een onuitwisbare indruk. Een heuse tragedie. Toch vond ik het vooral een boek over een vriendinnenclubje dat tegendraads gedrag vertoonde op school.
Mijn oom vertelde me dat Top Naeff een Dordtse was. Achteraf denk ik dat dit mijn eerste literaire ervaring geweest moet zijn. Vanuit het perspectief van het twaalfjarig meisje dat ik was iets heel bijzonders: een prachtig en beroemd boek van een schrijfster die over dezelfde straten heeft gelopen als ik, gebruikmaakte van hetzelfde treinstation en wier huizen nu nog steeds bewoond worden. Zij pende neer wat ik soms zelf meemaakte in de klas: de slappe lach krijgen tot je de klas uitgestuurd werd, het belachelijk maken van rare docenten. Ik kan het gevoel nog zo oproepen.
~ Kristine Groenhart
Boek: Meisjesboeken van weleer – Kristine Groenhart
Meer over Top is te lezen bij het archief van Dordrecht te lezen op internet.
Een eerste voorzet
Geboren Dordrecht 24 maart 1878, gestorven Dordrecht 22 april 1953. Dochter van beroepsofficier Johan Reinhard Naeff en Anna Cornelia Vriesendorp. Huwde te Dordrecht op 23 november 1904 met Huibert Willem (Wim) van Rhijn, arts (1875-1956). Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren.
Anthonetta (roepnaam: Top) Naeff was in haar tijd een bekende en gewaardeerde prozaschrijfster en toneelcritica. Ruim een halve eeuw na haar dood is ze in vergetelheid geraakt en wordt haar naam alleen nog, eenzijdig, gekoppeld aan School-idyllen. Top Naeff oogstte haar grootste populariteit met genoemd meisjesboek, maar werd evenzeer gewaardeerd om haar intelligente toneelkritieken en haar ironische proza. Zij behoorde in haar tijd tot de vooraanstaande Nederlandse schrijvers.
Als kind onderging Top Naeff een sterke invloed van haar familie van moederszijde, de zeer gegoede familie Vriesendorp, bewoners van patriciërshuis ‘De Meerminnen’ aan de Wolwevershaven (thans nr. 21). Zij hield er een zekere hang naar deftigheid en décorum aan over, maar zou later ook met een mengeling van ergernis en ironie terugkijken op de conventies van dit milieu. De eigenzinnige Top bezocht de lagere school in de Berckepoort, waar ze weinig presteerde. Dat laatste gold ook voor de hbs in Gorcum, waar het gezin Naeff korte tijd woonde. Conform haar opvoeding bezocht ze na haar – onvoltooide – hbs-opleiding in 1895-1896 een kostschool voor jonge dames in Brussel.
Eenzaam als enig kind, verzon ze al jong verhaaltjes. Ook was ze al op jeugdige leeftijd gegrepen door toneel, dat een levenlang haar grote passie zou blijven. Op haar twintigste schreef ze het stuk De genadeslag, dat in 1899 in de Dordtse schouwburg (‘De Houten Tent’) in première ging en overwegend gunstig ontvangen werd. In 1900 werd zij in één slag landelijk bekend, toen zij School-idyllen publiceerde, een nieuw type meisjesroman. De naam Top Naeff is tot op de dag van vandaag onlosmakelijk met dit baanbrekende boek verbonden.
