Plan om Dordrecht het Joods erfgoed en de Joodse geschiedenis terug te geven
DORDRECHT - De Joodse geschiedenis in Dordrecht, die driehonderd jaar omvat, willen we weer terug geven aan de stad. De verloren leegte - vooral door de tweede wereldoorlog - verdient het om aangepakt en weer ingevuld te worden. Het zichtbaar maken van het Joods cultureel erfgoed is meer dan het herstellen van de geschiedenis. Het is ook een teken in het heden om goed om te gaan met vreemdelingen, die vandaag naar Dordrecht komen. De Joodse burgers waren in het verleden de vreemdelingen in Nederland en Dordrecht.
Dit zei zondagmiddag Eduard Huisman namens het Nederlands Israëlisch Kerkgenootschap (NIK) op de begraafplaats Essenhof tijdens een bijeenkomst rond de 146 jaar oude Joodse begraafplaats aan de Achterweg. Het NIK is daarvan de eigenaar, maar heeft voor het onderhoud een overeenkomst met de Essenhof.
In een aantal steden in Nederland heeft het NIK, na een zo breed mogelijk overleg met mensen die betrokken zijn bij Joods cultureel erfgoed, afspraken gemaakt met de gemeentebesturen. Ook in Dordrecht wil het NIK kijken of er een convenant gesloten kan worden met het gemeentebestuur.
Begraafplaats
,,In Dordrecht is gelukkig nog iets zichtbaar van Joods cultureel erfgoed: de begraafplaats. Toch heeft de tweede wereldoorlog een stuk van het hart van de stad, het Joodse hart, weggerukt", aldus Huisman. Hij wil in elk geval aandacht besteden aan de omgeving van de Grote Markt waar vroeger de synagoge, het badhuis en de Joodse school stond. Een plaquette met een plattegrond aan een muur van een flat is de enige tastbare herinnering aan de Joodse omgeving van Dordt, die door de tweede wereldoorlog en de sanering van de binnenstad in de jaren zestig van de vorige eeuw werd gesloopt.
Het gesprek om de Joodse geschiedenis terug te geven aan Dordrecht en de inwoners is op gang gekomen door aandacht voor de deportatie 75 jaar geleden van circa honderd Joodse Dordtenaren. In de eerste aankondiging van Dordtse kerken werd een gedachtenis bijeenkomst in de Grote Kerk aangekondigd. Daarnaast werden aan kerken gevraagd om zondagmorgen 12 november stil te staan bij de tragidie van 1942. Dat is ook op verschillende plekken gedaan.
Op de bijeenkomst zondagmiddag in de oude aula waren verschillende mensen aanwezig met directe herinneringen aan weggevoerde Dordtenaren. ,,Mijn vriendin was in 1942 zestien jaar toen ze werd weggevoerd. Daarom wil ik hier ook zijn", aldus een Dordtse van 94 jaar.
Opa en oma
Drie kleinkinderen waren samen naar de Essenhof gekomen omdat in 1942 hun opa en oma waren weggevoerd en werden omgebracht.
Doris van Huiden haalde herinneringen op aan zijn opa, de laatste Joodse wethouder van Dordrecht. Zijn ouders hadden door twee wonderen in de oorlog het overleeft. ,Daarom ben ik hier vandaag in Dordrecht met ook mijn zoon en denk ik nog telkens aan het wonder dat ik hier kan zijn." Zijn vader en zijn opa zaten ook in de gemeenteraad en in verschillende organisaties. Kledingzaak Van Huiden is voor veel oud-Dordtenaren nog een begrip. Van Huiden (1912-1987) werd zelf in enkele minuten rond 1950 voorzitter van Emma om deze voetbalclub te redden en was een half uur later op radio Hilversum 1 om via de microfoon van Dick van Rijn daarover te vertellen.
Grote markt
Van Huiden voelde tijdens familiegesprekken ook de leegte in de verhalen, want na de oorlog was nog maar weinig zichtbaar van het Joodse leven in de stad Dordrecht. Soms waren van bepaalde generaties nog maar enkele mensen over en werden velen gemist. De synagoge werd ook in de jaren zestig gesloopt, want dat werd in die tijd nog niet beoordeeld als onvervangbaar cultureel erfgoed. ,,Er was vooral ruimte nodig voor auto's naar de binnenstad, dus we kregen mey de omgeving Grote markt er wellicht het lelijkste stuk van de stad voor terug", aldus Van Huiden.
Huisman heeft inmiddels met steun van het Platform van Dordtse kerken een eerste oriënterend gesprek gehad met belangstellenden over het teruggeven van de Joodse historie aan Dordrecht. ,,We hebben voor donderdag 25 januari 2018 een groter overleg afgesproken met alle belangstellenden om te kijken welke mogelijkheden er zijn. Daarna willen we het gemeentebestuur uitnodigen voor een overleg, zoals we dat als NIK in meer plaatsen hebben gehad." Fokko van der Straaten maakte van de bijeenkomst en het bezoek aan de Joodse begraafplaats een uitgebreide reportage voor RTV Dordrecht.
