Voor eerste keer in 75 jaar geen speciale bezinningsbijeenkomst op 4 mei maar programma op RTV Dordrecht
DORDRECHT - Voor de eerste keer in 75 jaar zal er geen speciale bezinningsbijeenkomst zijn op 4 mei in het uur voor de dodenherdenking op het Sumatraplein in Dordrecht. Daarom wordt aan kerken en geloofsgemeenschappen gevraagd om op zondag 3 mei, in de online diensten, stil te staan bij de betekenis van 4 mei.
Het TV programma Licht voor Dordt, dat vanaf zondag 3 mei (12 uur) tot en met maandag 4 mei (17 uur) zal worden uitgezonden via RTV Dordrecht staat ook in het teken van 4 mei (herdenken) en 5 mei (vieren). Het gedicht van de achttien doden, waarvan de Dordtse verzetsman Leendert Keesmaat er een was en zijn psalm 43 krijgen in het programma aandacht. Ds. Gert Jan Vogel en pastoor Tjeerd Visser zullen medewerking verlenen.
In Dordrecht was in 1946 - in de Wilhelminakerk - de eerste interkerkelijke dienst in het uur voor de dodenherdenking. Deze traditie ging wel met de tijd mee, maar had elk jaar een vaste plek in het uur voor de dodenherdenking. De interkerkelijke dienst wordt door laatste jaren georganiseerd door het Platform Dordtse Kerken met als locatie de Singelkerk op de hoek Singel/Dubbeldamseweg.
,,Het is heel verdrietig dat juist in het jaar dat we stil mogen staan bij 75 jaar bevrijding van ons land de bijzondere herdenking om begrijpelijke redenen voor de eerste keer niet door kan gaan. We zijn daarom op zoek gegaan naar nieuwe wegen om toch voor een licht voor Dordt te zorgen in deze uitzonderlijke tijd," aldus de voorzitter van het Platform Dordtse Kerken, Hans Berrevoets.
Samen met voorgangers van allerlei interkerkelijke organen in Dordrecht, zoals het Evangelisch Contact, het Klein Convent en Missie Dordt, vraagt het Platform Dordtse kerken om op de zondag voor 4 mei aandacht te besteden aan herdenken en vieren. Deze woorden staan voor 4 mei als dag van de dodenherdenking en 5 mei als bevrijdingsdag. Ds. Gert Jan Vogel, vicevoorzitter van het Platform Dordtse Kerken vindt het juist nu erg belangrijk dat we hier bij stilstaan om niet te vergeten. ,,De kerken hebben juist in de unieke tijd waarin we samen leven, ook de mogelijkheid om stads breed op een eigen wijze een teken van Hoop te zijn voor morgen." Alle kerken en geloofsrichtingen krijgen daarom een uitnodiging om aandacht te besteden aan 4 mei, waarbij liturgische suggesties zijn gevoegd.
Voorzitter Berrevoets: ,,We zullen zeker aandacht vragen voor de Dordtse psalm 43 van Leendert Keesmaat, die op 13 maart 1941 behoorde tot de achttien uit het gedicht van Jan Campert. Keesmaat, die in 1945 in Dordrecht op het ereveld van de algemene begraafplaats, nu Essenhof, werd herbegraven, had de psalm op zijn lippen toen hij uit zijn cel werd gehaald in het zogeheten Oranjehotel in Scheveningen. Hij ging zijn laatste aardse gang, met geweren op zich gericht, naar de fusilladeplaats op de Waalsdorpervlakte. Verzetsman Keesmaat, die lid was van de eerste verzetsgroep De Geuzen, zong met de dood voor ogen over een bestemming van Hoop. In de psalm wordt de executie een kortstondig ongeneugt genoemd om zich daarna eeuwig te kunnen verheugen. Zo krachtig kan dus een psalm zijn en hoop worden verwoord. Het raakt ook mensen, die alleen om historische redenen gedicht en psalm horen. Tijdens de officiële Geuzen herdenking in Vlaardingen - elk jaar 13 maart - spelen het gedicht en de psalm daarom een belangrijke rol. Met het Wilhelmus wordt de herdenking altijd afgesloten.
Ds. Vogel hoopt namens het Platform van Dordtse kerken dat in alle on line bijeenkomsten in kerken op 3 mei het volkslied ook een plek kan krijgen. ,,Het was verboden om dat in de oorlog in het openbaar te zingen. Het getuigt juist nu van kracht, dat we het allemaal laten klinken in onze online diensten op internet. Dordrecht laat zo ook zien de stad te zijn van vrijheid van geloof en geweten, waarbij ons Platform van Dordtse Kerken ook elk jaar op 19 juli stil wil staan."
RTV Dordrecht besteedt vooraf al op een speciale manier aandacht aan 4 mei in het kader van het programma Licht voor Dordt. Dat is zondag 3 mei vanaf 12 uur te zien tot en met maandagmiddag 4 mei 17 uur. Het programma begint met een blik op de Dordtse Grote kerk. In de toren laat de beiaard automatisch - in 45 seconden voor het hele uur al een deel van de melodie van psalm 43 horen.
Vanaf 2008 is er in Dordrecht speciale aandacht voor de religieuze en historische betekenis van psalm 43. In veel plaatsen in Nederland heeft de psalm een plek in programma's in het kader van de dodenherdenking. In Dordrecht is daarmee de naam van Leendert Keesmaat verbonden, die in 1945 in Dordrecht werd herbegraven en een eregraf heeft op de Essenhof.
Zijn naam en velen andere namen klinken altijd - om niet te vergeten - op de eerste zondag in mei tijdens de herdenking op de Essenhof. Door de corona crisis kan die herdenking voor de eerste keer na de oorlog ook niet op een vertrouwde manier plaats vinden.
-.-.-.-.-
Het lied 'de achttien dooden'
Dit gedicht is in 1941 geschreven door Jan Campert. Het gaat over achttien verzetsstrijders die in hun cel op hun executie wachten.
De Dordtenaar Leendert Keesmaat – die hoorde tot de achttien – werd 1945 herbegraven in een eregraf op de Essenhof in Dordrecht. Hij strief met psalm 43 op zijn lippen. Toen Leendet Keesmaat zijn dodencel verliet in de ochtend van 13 maart 1941 zong hij en anderen dat (tekst onderop)
Foto boven artikel: Jan Campert (1902 - 1943)
Het lied der achttien dooden
Een cel is maar twee meter lang
en nauw twee meter breed,
wel kleiner nog is het stuk grond,
dat ik nu nog niet weet,
maar waar ik naamloos rusten zal,
mijn makkers bovendien,
wij waren achttien in getal,
geen zal den avond zien.
O lieflijkheid van licht en land,
van Holland's vrije kust,
eens door den vijand overmand
had ik geen uur meer rust.
Wat kan een man oprecht en trouw,
nog doen in zulk een tijd?
Hij kust zijn kind,
hij kust zijn vrouw
en strijdt den ijdlen strijd.
Ik wist de taak die ik begon,
een taak van moeiten zwaar,
maar't hart dat het niet laten kon
schuwt nimmer het gevaar;
het weet hoe eenmaal in dit land
de vrijheid werd geeerd,
voordat een vloekbre schennershand
het anders heeft begeerd.
Voordat die eeden breekt en bralt
het miss'lijk stuk bestond
en Holland's landen binnenvalt
en brandschat zijnen grond;
voordat die aanspraak maakt op eer
en zulk Germaansch gerief
ons volk dwong onder zijn beheer
en plunderde als een dief.
De Rattenvanger van Berlijn
pijpt nu zijn melodie,
- zoo waar als ik straks dood zal zijn
de liefste niet meer zie
en niet meer breken zal het brood
en slapen mag met haar-
verwerp al wat hij biedt
of bood die sluwe vogelaar.
Gedenkt die deze woorden leest
mijn makkers in den nood
en die hen nastaan 't allermeest
in hunnen rampspoed groot,
gelijk ook wij hebben gedacht
aan eigen land en volk
- er daagt een dag na elken nacht,
voorbij trekt iedre wolk.
Ik zie hoe't eerste morgenlicht
door 't hooge venster draalt.
Mijn God, maak mij het sterven licht
- en zoo ik heb gefaald
gelijk een elk wel falen kan,
schenk mij dan Uw gena,
opdat ik heenga als een man
als 'k voor de loopen sta.
Achttien verzetsstrijders
Het gedicht 'Het lied der achttien dooden' is in 1941 geschreven door Jan Campert, en wordt twee jaar later illegaal uitgegeven. Het gedicht gaat over achttien verzetsstrijders (vijftien Geuzen en drie Februaristakers) die in hun cel op hun executie wachten.
1. Bernardus IJzerdraat (49 jaar), gobelinrestaurateur
2. Jan Kijne (46 jaar), vertegenwoordiger
3. Ary Kop (40 jaar), verzekeringsagent
4. Jacob van der Ende (22 jaar), schilder
5. Leendert Keesmaat (29 jaar), onderwijzer
6. Hendrik Wielenga (37 jaar), electrotechnicus
7. Johannes Smit (30 jaar), monteur
8. Frans Rietveld (36 jaar), slijper
9. Leendert Langstraat (31 jaar), machinebankwerker
10. Jan Wernard van den Bergh (47 jaar), slijper
11. Albertus Johannes de Haas (37 jaar), metaalgieter
12. Reijer Bastiaan van der Borden (32 jaar), hulppolitieagent
13. Nicolaas Arie van der Burg (36 jaar), vertegenwoordiger
14. George de Boon (21 jaar), metaalbewerker
15. Dirk Kouwenhoven (24 jaar), stoker
16. E. Hellendoorn (28 jaar), kunstschilder
17. Hermanus Mattheus Hendricus Coenradi (31jaar), electricien
18. J. Eyl (44 jaar), magazijnbediende
Psalm 43 vers 1
Geduchte God, hoor mijn gebeden;
Strijd voor mijn recht, en maak mij vrij
Van hen, die, vol arglistigheden,
Gerechtigheid en trouw vertreden,
Opdat mijn ziel Uw naam belij',
En U geheiligd zij.
Psalm 43 vers 4
Dan ga ik op tot Gods altaren,
Tot God, mijn God, de bron van vreugd;
Dan zal ik, juichend, stem en snaren
Ten roem van Zijne goedheid paren,
Die, na kortstondig ongeneugt',
Mij eindeloos verheugt.
