In beslotenheid kunnen toch rozen worden geplaatst bij eregraven ook door achterkleinkinderen van verzetsman Leendert Keesmaat
DORDRECHT - Bijna 150 rozen werden vrijdag geplaatst bij het Dordtse ereveld op de Essenhof, het Dubbeldamse ereveld aan de Zuidendijk en bij het Indie-monument.
Dit eerbewijs was een kleinschalige plechtigheid en was besloten. Het stond ook bewust twee dagen eerder op de kalender dan de normale jaarlijkse, openbare herdenking. . De rozen kwamen ook onder de noemer van Licht voor Dordt.
De grote plechtigheid die vanaf 1946 altijd op de eerste zondag van mei plaats vindt , trekt meestal tussen de 150 en 200 mensen. Dan werden ook altijd de namen voorgedragen van de gevallenen, die zijn vernoemd met een Dordts en Dubbeldams eregraf of staan vermeld op het Indie-monument.
Dat kon dus niet dit jaar....
Daarvan werd dus afgezien, maar de namen zijn wel allemaal door de gemeente Dordrecht op de eigen website gepubliceerd.
De kleine, sobere herdenking kreeg een eigen begin.
Het jaarthema van het nationaal comit'e 4 en 5 mei is: "Verhalen om nooit te vergeten".
Daarom stond ditmaal de Dordtse verzetsman Leendert Keesmaat centraal. Zijn verhaal staat voor voor velen miljoenen namen, maar het ging vooral om zij die jaarlijks worden herdacht op de eerste zondag van de maand mei.
De nationale herdenking is immers op 4 mei om 20 uur met ook een sobere plechtigheid op het Sumatraplein in Dordrecht.
Het verhaal van Keesmaat hoort ook bij Dordrecht, want zijn familie is met deze stad verbonden. Daarbij speelde vooraf ook het gereformeerde geloof een rol voor de tweede wereldoorlog.
Vier achterkleinkinderen - van de Dordtse verzetsman en commandant van de Geuzengroep - wilden ook bij het eregraf van hun overgrootvader vrijdagmorgen elk een roos plaatsen. Zo wilden zij niet vergeten, dat hun achternaam ook Keesmaat is.
De vier zetten daarna rozen - wit of rood - in vaasjes bij de 93 andere eregraven op de Essenhof. Consul van de eregraven Igle Weidenaar had hiervoor gezorgd samen met het personeel van de Essenhof.
De plaatsing bij de 94 eregraven bij het beeld gebeurde onder begeleiding van violiste Alisa van Dijk.
Violiste Alisa van Dijk voor het beeld bij de eregraven op de Essenhof:
Het beeld van een geëxecuteerde man, dat deze gevallenen symboliseert, is van de beeldhouwer Cor van Kralingen. Dit monument werd geadopteerd door de Christelijke Scholengemeenschap Dordrecht, "om de leerlingen te leren begrijpen waarom mensen destijds hun leven gaven voor de vrijheid".
Vier emmers met witte en rode rozen van LICHT VOOR DORDT met daar achter de vier achterkleinkinderen Laura, Karin, Elise en Sander. Rechts opent de voorzitter van het Platform Dordtse kerken, Hans Berrevoets, de korte plechtigheid. Hij wijst het eregraf van Keesmaat aan.
Keesmaat is buiten Dordrecht met een straatnaam geeerd. Dat komt mede omdat hij behoort tot de achttien doden uit het beroemde gedicht van Jan Campert en ook zong Keesmaat vlak voordat hij werd doodgeschoten op de Waalsdorpervlakte psalm 43.
* Geen vlag in de mast om juist sobere te gedenken. Geheel links Wiebe van Horssen van het mobiele stiltecentrum Licht voor Dordt. Daar kwamen de rozen voor de eregraven vrijdagmorgen vandaan. Voor het ziekenhuis zijn de laatste weken al vijfduizend witte of rode rozen aan mensen uitgedeeld als teken van hoop. Wiebe van Horssen, die ook coordinator is van Missie Dordt, begeleidt dat zeven dagen in de week het stiltecentrum bij het ASZ.
* Alleen met naast zus Karing en iets verder weg Elise en Sander wacht Laura Keesmaat tot het moment, dat zij als eerste met een witte roos naar het graf kan lopen om eer te bewijzen.
* Wiebe van Horssen van het regieteam Licht voor Dordt legt kort uit, dat een bezetting in oorlogstijd zoals tot 75 jaar geleden niet te vergeleken is met de corona crisis van nu.
Hij had daarover nog onlangs indringend met zijn omavan 91 jaar gesproken alhoewel. Politici laten al wel laten weten dat Corona de ernstige crisis is na de oorlog van 1940-1945 op Nederlands grondgebied.
* Laura plaatst als eerste Keesmaat een witte roos bij het graf van haar overgrootvader, die nog geen 30 jaar werd.
* Karin Keesmaat kiest voor een rode roos bij het graf.
* Alisa van Dijk speelt op viool het volkslied en de vier achterkleinkinderen staan stil bij het graf en de overige eregraven op de Essenhof. Geheel inks Sander en Elise. Ze hielden vroeger op hun lagere school in Dubbeldam al spreekbeurten over hun overgrootvader.
* Alisa van Dijk weet de wind te weerstaan bij het spel met steun van haar begeleider Johan Bregman
* Laura en Karin Keesmaat, die samen tot een familietak behoren, plaatsen de witte en rode rozen
* Leendert Keesmaat jr, kleinzoon van, wilde spontaan mede namens zijn vader Freek toch een boeket bij het graf plaatsen. In AD/De Dordtenaar vertelt hij 2 mei meer over de familiegeschiedenis. Verslaggever Niels Dekker tekende dat op.
De voorzitter van het Platform voor Dordtse kerken Hans Berrevoets benadrukt wel: ,,De coronatijd nu en de bezetting toen kan niet met elkaar vergeleken worden. De vrijheidsbeperking door corona, waartoe besloten is in een democratische samenleving, staat in geen verhouding tot de vrijheidsberoving 75 jaar geleden door een vijandige mogendheid." Hij vindt het daarom belangrijk dat de slachtoffers van toen die in Dordtse aarde zijn begraven, juist nu niet vergeten worden. ,,Dat is een ereplicht. We zijn ook blij, dat de gemeente na overleg de ruimte wilde geven om onder onze verantwoordelijkheid iets te doen om niet te vergeten."
* Net zoals elk jaar - vanaf 1946 - staan er in vaasjes toch rode en witte rozen bij de eregraven op de Essenof. Het personeel van de Essenof zorgde voor de begeleiding, zoals alles in vertrowude stijl kon verlopen, maar stil en kort.
Het Platform van Dordtse kerken hoopt dat op de eerste zondag van mei in 2021 het Centraal comite Oranjedag Dordrecht weer op de vertrouwde wijze de herdenking mee kan dragen. ,We hebben nu van ervaring en adviezen van het oranjecomite gebruik kunnen maken omdat bestuurslid Andre Tempelaar van het Oranjecomite mee deze kleine plechtigheid heeft gedragen." , aldus Berrevoets.
De achttien doden - waartoe Keesmaat behoorde - waren vijftien leden van de eerste grote verzetsgroep De Geuzen en drie februari-stakers uit Amsterdam. In 1940 had mensen weinig benul van een vijandelijke bezetting. In het openbaar werd gesproken over het werk in het verzet van Keesmaat. Jacques Batenburg van de groep aart Alblas tekende in de trein naar Rotterdam eens uit de mond van een student op: ,,Wie in het verzet wil, kan zich melden bij Leendert Keesmaat".
Het moest dus wel fout gaan rondom de eerste grote Nederlandse verzetsgroep.......
Waalsdorpervlakte
Op de executie plek van 13 maart 1941 is nu een nationaal herdenkingsmonument op de Waalsdorpervlakte. Door de terreurdaad van toen, werd direct duidelijk wat de ernstige bedoelingen waren van de vijand op Nederlands grondgebied.
Daarvoor had de bezetter vooral de indruk proberen te vestigen dat met zachte hand de Nederlandse bevolking gelijkgeschakeld kon worden met nazi-Duitsland. Na de executie van 13 maart 1941 werden de achttien zwart gemaakt als misdadigers door de geschakelde pers.
Leendert Keesmaat werd na de oorlog opgegraven uit een door hem zelf op de Waalsdorpervlakte gegraven graf voordat hij de kogel kreeg.
Hij werd later na de oorlog opgegraven en terug naar zijn Dordrecht gebracht voor zijn herbegrafenis in een eregraf. Zo bleef ook de herinnering bestaan aan psalm 43.
Keesmaat zette bij het verlaten van zijn cel in het oranjehotel in Scheveningen psalm 43 in.
Zijn jongere broer Wim Keesmaat, die twee keer levenslang had gekregen, was een van de getuigen in het Oranjehotel van het zingen van de psalm en was direct na zijn vrijlating in 1945 naar Dordrecht en de Wilhelminakerk terug gekeerd. Hij bevestigde de psalm en ook in een herdenkingsboek over De Geuzen groep wordt de betekenis van de psalm 43 genoemd op 13 maart 1941.
In de voorlaatste zin van vers 4 staat omschreven, hoe Keesmaat met als geloof een eeuwig perspectief dacht over zijn executie op de Waalsdorpervlakte.
Dan ga ik op tot Gods altaren,
Tot God, mijn God, de bron van vreugd;
Dan zal ik, juichend, stem en snaren
Ten roem van Zijne goedheid paren,
Die, na kortstondig ongeneugt',
Mij eindeloos verheugt.
* Op de Essenhof is er ook een herdenkingsmonument voor negentien Dordtenaren, die na de oorlog sneuvelden in Indonesie. Veteraan Piet van Huizen (inmiddels 90) hecht eraan dan een erewacht te zijn om zijn kameraden niet te vergeten. De vaasjes kregen toch net als vorig jaar een roos en veteraan Van Huiizen kon pas na de plechtigheid worden geinformeerd.
* Wiebe van Horssen plaatst de witte en rode rozen.
* Zo komen er dus bij deze ereplek, die mogelijk op de eerste zondag van mei 2021 weer de normale aandacht krijgt, toch rozen geplaatst. Links Wiebe van Horssen en rechts een bezoekster aan de Essenhof die spontaan besloot om mee te werken aan het eerbewijs.
* De ingang van de Dubbeldamse begraafplaats aan de Zuidendijk in Dubbeldam. . Tijdens de tweede wereldoorlog was dit een zelfstandige gemeente op het eiland van Dordrecht. Pas op 1 juli 1970 - binnenkort een halve eeuw geleden - werd Dubbeldam bij de gemeente Dordrecht gevoegd. Elk jaar is er wel een eigen herdenking gebleven op de begraafplaats met altijd een wethouder van Dordrecht erbij.
* Een blik op de 26 eregraven. Het betreft vooral militairen die sneuvelden op het eiland van Dordrecht tijdens het begin van de oorlog vanaf 10 mei 1940. De strijd was ook heftig op Dubbeldams grondgebied. Het eiland van Dordrecht was de poort naar de zogeheten vesting Holland en de Duitsers wilden snel met een tankdivisie over de bruggen kunen trekken richting Rotterdam en Den Haag. Daarvoor kwamen in de ochtend van 10 mei veel vijandelijke paras voor de Dordtenaren en Dubbeldammers uit de lucht vallen.
* Andre Tempelaar verzorgt de witte en rode rozen op de Dubbeldamse eregraven. De 26 namen van de gevallenen behoren ook tot de lijst, die behoort tot de plechtigheid op de Essenhof. Ze zijn ook te vinden op de website van de gemeente Dordrecht.
* Wiebe van Horssen neemt ook het eerbwijs bij eregraven in Dubbeldam voor zijn rekening.
Het gedicht van de achttien doden hoort bij het herdenkings erfgoed. De eerste regels:
,,Een cel is maar twee meter lang
en nauw twee meter breed,
wel kleiner nog is het stuk grond,
dat ik nu nog niet weet,
maar waar ik naamloos rusten zal,
mijn makkers bovendien,
wij waren achttien in getal,
geen zal den avond zien."
Door de corona richtlijnen kon op 13 maart dit jaar de Geuzen herdenking in Vlaardingen niet doorgaan. Daar wordt ook de naam van leendert Keesmaat genoemd.
Daar behoren het gedicht, de psalm en het volkslied tot vaste onderdelen van het herdenkingsprogramma.
LICHT VOOR DORDT
Het programma Licht voor Dordt, dat vanaf zondag 3 mei vanaf 12 uur tot en met maandag 4 mei 17 uur op RTV Dordrecht te zien is, staat in het teken van de Dordtse Geus, Leendert Keesmaat. Al eerder is daarvoor bij de eregraven gefilmd. Pastoor Tjeerd Visser spreekt een overdenking uit. Ds. GertJan Vogel leest de psalm van Keesmaat voor.
Voor het Platform Dordtse kerken komen de herdenkingsactiviteiten ook in de plaats van de jaarlijkse plechtigheid in het uur voor acht uur op 4 mei. Deze plechtigheid is ook afgelast. Aan alle kerken in Dordrecht is wel gevraagd om on line zondag aandacht te besteden aan 4 mei en 5 mei, 75 jaar na de bevrijding.
(fotograaf Wim van de Pol)
