Gehoord in de Augustijnenkerk: Hohe Messe van J.S. Bach
DORDRECHT - Maandenlang oefenen ging eraan vooraf. Maar dat harde werken van het Drechtsteden Bachkoor loonde de moeite. In een volle Augustijnenkerk, onder begeleiding van een geïnspireerd Collegium Delft, en met vijf solisten klonk zaterdag 25 oktober de Mis in b klein van Johann Sebastian Bach. In de negentiende Eeuw werd het bekend als Hohe Messe.
Dirigent Johannes Gierl liet de afgelopen maanden niets aan het toeval over. Hij vroeg één van zijn grote leermeesters, Jos van Veldhoven, een masterclass te verzorgen voor het Dordtse koor. Ik had het genoegen aanwezig te mogen zijn bij die masterclass, gehouden in een van de kerken van mijn jeugd, de Anthoniuskerk. Het was ook voor mij een voorbereiding om nog iets meer in de muziek van Bach te kunnen kruipen.
Meestal duik ik een paar dagen voorafgaande aan een uitvoering van zo’n groot werk in mijn muziekcollectie. Nu beschik ik over een drietal uitvoeringen, stuk voor stuk hoogtepunten. Eerder dit jaar had ik al via het veelbesproken Spotify-platform de cd beluisterd van het Franse ensemble Pygmalion, opgericht door het fenomeen Raphaël Pichon. Overal bejubeld en gehonoreerd met de hoogste waarderingen. En terecht!! Eerlijk gezegd, er gaat niets boven het live beluisteren van een meesterwerk als ‘De Hohe Messe’. Zo ook deze week. Mijn bezorgdheid vanwege de kwetsbare akoestiek van de Augustijnenkerk bleek al bij de eerste tonen onterecht. Het koor, solisten en ensemble klonken glashelder, er was nauwelijks sprake van een nare ongewenste nagalm. Het beste kun je dat horen op het moment van stilte nadat het koor een laatste noot heeft gezongen. Je kunt genieten van een mooi gezongen aria en koorstuk, ik geniet ook van de stilte in de muziek.
Oecomenisch muziekstuk
We kennen Bach als een ernstige religieuze Lutheraan. Er bestaat een niet geverifieerd verhaal dat de engelen in de hemel altijd Mozart spelen. Alleen als de Goede Vader zelf verschijnt schakelen ze snel over op Bach.
Er bestaan verschillende theorieën over de ontstaansgeschiedenis van de Hohe Messe. Voor de meest actuele moeten we naar Wenen. Heeft hij een opdracht gekregen om voor het St Caeciliafeest van 1750 een muziekstuk te schrijven? Of was het toch een opdracht voor de inwijding van de nieuwe Katholieke Kerk van Dresden? Waar ik me het meest aan verwant voel is dat er niet zozeer sprake was van een opdrachtgever. Bach tobde met zijn gezondheid, zijn gezichtsvermogen was dramatisch afgenomen, en wellicht voelde hij zijn einde naderen. Vanuit dit gemoed zal hij wellicht gedacht hebben nog één keer uit te pakken. Dat gebeurde dan ook. Hij zocht in zijn rijke oeuvre naar de mooiste stukken, breidde dat uit met nieuw werk en smolt alles tot één groots geheel. De oudste werken die hij gebruikte dateren alweer uit een vroege cantate van 1714 (het Crucifxus). Bijzonder wel dat dit dan naadloos aansluit op wat misschien wel het laatste vocale stuk voor koor dat Bach geschreven heeft (Et incarnatus Est).
De Hohe Messe bestaat uit (Latijnse) teksten die we vooral kennen vanuit de Roomse traditie. Nu moeten we deze katholieke aspecten ook weer niet overschatten. Ook de Lutheraanse liturgie kende in de tijd van Bach veel Latijnse teksten.
Al met al mogen we de Hohe Messe wel een allesomvattend testament noemen van de grootste componist aller tijden…
Favoriete deel?
Onlangs sprak het weekblad Dordt Centraal Johannes Gierl. Op de onmogelijke vraag welk deel van de Hohe Messe hij het mooist vindt koos hij voor ‘Et Expecto’ Het koor zingt “En ik verwacht de opstanding van de doden en het levenn in de komende tijd, amen”. Het spreekt een verlangen uit naar de bevrijding. Zo zal iedereen wel een eigen favoriete stuk hebben. Die van mij? Dan ga ik toch voor een paar soli (‘Qui Sedes’ en het ‘Agnus Dei’ en het slotkoor ‘Dona Nobis Pacem’). Heerlijk ontspannen laat je de laatste krachttonen van dit slotdeel wegsterven om over te gaan tot een stilte die de dirigent van mij even mag laten duren. Waarna koor, solisten en orkest het welverdiende applaus in ontvangst mogen nemen.
Gehoord in de Augustijnenkerk op zaterdag 25 oktober:
Johann Sebastian Bach: Die Hohe Messe
Uitvoering van: Het Drechtsteden Bachkoor onder leiding van Johannes Gierl
Solisten:
Sopraan 1: Wendy Roobol
Sopraan 2: Sara Corbey
Altus: David van Laar
Tenor: Twan van der Woude
Bas: Drew Santini
Muzikale Begeleiding: Collegium Delft
-S.jpg)
