Gezien in Filmtheater De Witt: Rietland. Een schok van herkenning
DORDRECHT - Afgelopen zomer fietsten we (niet elektrisch!) door Nederland. Niet meer de 110 kilometers per dag, als in de ‘betere’ jaren. Wat wel hetzelfde bleef: Nederland is nog steeds zo mooi!! We fietsten langs de Hollandse kust, door de Brabantse Biesbosch, de Betuwe, langs de IJssel en ook door de Weerribben - Wieden. En laat daar zich nu de film Rietland afspelen, de eerste lange speelfilm van Sven Bresser. De film is een ode aan de schoonheid van Nederland, een ode aan de wind, de lucht en het land. Maar ook een verhaal over eenzaamheid, stilte, over goed en kwaad.
Goed en kwaad
Johan is een zwijgzame rietsnijder uit Overijssel, de Weerribben - Wieden, gespeeld door Gerrit Knobbe. Nooit eerder heeft Gerrit Knobbe (rietsnijder van beroep) voor een camera gestaan. En wellicht juist daardoor is de film zo naturel, zo vanzelfsprekend.
De film begint tussen het riet, met alleen het geluid van de wind en het snijden van de stengels. Een verweerd hoofd en handen die gewend zijn aan het hanteren van een rietmes. Dan ontdekt Johan het lichaam van een meisje, misbruikt en vermoord. Even lijkt de film een afslag te nemen richting thriller, een suspense verhaal. Het onderzoek dat volgt krijgt weinig aandacht. Wel blijven we Johan volgen, zijn monotone kabbelende leven draait om werken, in de avond de aardappel prakken en zorgen voor zijn kleindochter. De zwijgzame man blijkt een zorgzame man, die alles doet voor zijn naasten.
De vondst van het dode meisje maakt iets los bij Johan. Ontevreden over het politiespeurwerk gaat hij zelf op onderzoek. Daarbij treft hij wat vreemde zaken aan. Soms lijkt de film in een wat magisch realistische wereld terecht te komen: een teerplek in het veld, een zwarte steenklomp die in de wasmachine terecht is gekomen… Even wat fantasie gebruiken en alles is wel enigszins te verklaren. Het witte paard als tegenhanger van de donkere aarde en teer. Goed en kwaad, en het kwaad komt niet zoals we vaak denken van buiten maar bevindt zich ook in onszelf…. Tegenstellingen die we in de romans van John Steinbeck en Cormac McCarthy zo fraai beschreven zien worden. Ook de traagheid van het bestaan herken ik uit deze romans.
Het onzichtbare kwaad dat zich schijnbaar van buitenaf over ons uitstort. In de film zijn dat de ‘Troeters’, wonend aan de overkant van het water.
Intussen blijven we met vragen zitten die onbeantwoord blijven. Wat gebeurt er met Johan, na de ontdekking van het lijk in het riet? Hij kijkt op een speciale manier naar het dorpsmeisje en tegelijk spreekt hij haar vermanend toe als ze wat roekeloos langs de weg loopt richting huis. Op de vraag van een webcamgirl of hij zich eenzaam voelt zwijgt hij. Zo kennen we hem weer…
Streuvels
Hoofdrolspeler Gerrit Knobbe is een natuurtalent. Als er al een bekende professionele acteur in de huid van Johan had kunnen kruipen dan was het wel Jan Decleir, Vlaamse grootheid op het toneel en in de film. We kennen hem onder andere van Sil de Strandjutter. Lang geleden debuteerde Jan DeCleir in de film Mira, waar ook Willeke van Ammelrooy haar filmdebuut in maakte.
Deze film was gebaseerd op een verhaal van de Vlaamse schrijver Stijn Streuvels, die wat mij betreft volwaardig past in het rijtje van schrijvers die ik eerder noemde, Steinbeck, McCarthy. Mijn middelbareschooltijd heb ik grotendeels besteed aan het lezen van alle boeken van deze Vlaamse streekgenoot van mijn moeder. Gaat het in Rietland om het verstilde ingetogen leven tussen het riet, in de boeken van Streuvels ging het om het wiegende vlas. Dankzij boeken als ‘De Vlaschaard’ en ‘Het leven en de dood in de ast’ heb ik geleerd dat er meer vragen zijn dan antwoorden. En dat er meer stilte is dan geluid.
Rietland werd geselecteerd voor het filmfestival van Cannes. Voor het eerst in 27 jaar werd in het prestigieuze Semaine de la Critique programma weer een Nederlandse film getoond. De film is ook de Nederlandse inzending voor de Oscars.
Als de lichten van het filmtheater langzaam weer aangaan klinkt het prachtige lied van Liesbeth List, Een grijze lente:
Vandaag is het de eerste dag
Dat de wind niet bijt
Vandaag is het de eerste dag
Van een nieuwe tijd
Er stijgen geuren uit de grond
Het eerste licht is warm en blond
Waarom durf ik het huis niet uit
Tel ik de druppels op de ruit
Dit is voor mij een grijze lente
Er zingt een orgel in de wind
Ik weet de zon die terugkeert, vindt
Mij als een grijs geworden kind
In deze late grijze lente.
Gezien in Filmtheater De Witt:
Rietland, een film vanSven Bresser
Hoofdrol:Gerrit Knobbe
Voor filmtijden, zie de website van De Witt
-S.jpg)
