Anja van der Starre doet na 20 jaar grote stap terug
DRECHTSTREEK - Anja van der Starre, die de herinneringen aan de Merwede-gijzelaars een plek gaf in het collectief geheugen, zet na twintig jaar een grote stap terug.
Anja noemt de gijzeling van mannen uit de Alblasserwaard een zeer zwarte bladzijde uit de (oorlogs)geschiedenis. Ze begon in 2005 met een monument in woord en beeld op internet. Dat digitaal geheugen van haar grote en langdurige inzet blijft beschikbaar.
Ze laat dit weten in haar laatste eindejaars-groet.
Verzet
Het begin van de gijzeling van honderden jonge mannen lag in 1944. De website geeft dat op de volgende wijze weer:
In de nacht van 9 op 10 mei 1944 schiet het verzet bij de Helsluis twee landwachters dood. Als represaille worden in de week daarna aan beide zijden van de rivier de Merwede honderden veelal jonge mannen opgepakt en door de bezetter weggevoerd. Van deze mannen keren er 26 niet terug.
Anja begon haar zoektocht als vrijwilligster toen zij nog inwoonster was van Dordrecht. Haar vader Bas - ook een bekend lid van schaakclub Sliedrecht - behoorde tot de gegijzelden.
Anja woont Inmiddels weer in Sliedrecht.
Het werk om het lot van de gijzelaars zichtbaar te maken, werd door de NOS ook tijdens een vier mei herdenking in beeld gebracht.
Laatste groet
Al vele jaren stuur ik eind december een Merwedegijzelaars-eindejaarsgroet met daarin een overzicht van allerlei wetenswaardigheden. Zo ook dit jaar, maar wel iets anders dan anders en tevens de laatste keer. Na bijna 20 intensieve jaren als 'Merwedegijzelaars-vrijwilliger' ga ik een grote stap terug doen.
In de zomer van 2005 ben ik gestart met mijn persoonlijke zoektocht naar oorzaak, aanleiding en gevolgen van de Merwederazzia; de vergeldingsrazzia van 16 mei 1944 waarbij honderden vooral jonge mannen werden opgepakt. Onder hen mijn toen 19-jarige vader Bas. Mijn duik in de geschiedenis kwam voort uit een verlangen te begrijpen hoe het oorlogsverhaal van mijn (inmiddels overleden) vader had doorgewerkt in zijn leven en dat van zijn gezin. Hoe weinig wist ik toen, laat staan dat ik een idee had van waar het allemaal toe zou leiden.
Zoektocht
Inmiddels zijn we bijna 20 jaar verder en mijn persoonlijke zoektocht transformeerde met de jaren in iets veel groters. Dat er zo weinig bekend was over deze zeer zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Alblasserwaard motiveerde me meteen in 2005 een digitaal monument te maken: Merwedegijzelaars.nl.
Een monument om de mannen te eren en te gedenken. En hoe! De publiciteit rondom het digitaal monument had veel oud-gijzelaars (destijds 80-plussers) aan het denken gezet. De behoefte om op deze leeftijd toch een keer aan iemand te vertellen wat hen was overkomen op die 16e mei 1944 bleek groot. Dat ik als intrinsiek gemotiveerde dochter van een van de andere gijzelaars tijd en aandacht aan hen gaf, zal zeker meegespeeld hebben in hun besluit mij hun verhaal toe te willen vertrouwen. Nadat ik de verhalen had opgetekend en het de familie ter goedkeuring had voorgelegd, plaatste ik ze op het digitaal monument zodat ook anderen er kennis van zouden kunnen nemen. Het leidde niet zelden tot (h)erkenning en belangrijker nog: het bracht in vele families iets teweeg in het helingsproces. Sporen van (ongezien) oorlogsleed kunnen immers lang nadenderen.
Veilig
Vele namen, foto's en verhalen zijn veilig gesteld op het digitaal monument, dat in 2016 als cultureel erfgoed is aangemerkt. Ook verscheen er in 2010 een boekje, in 2018 gevolgd door het jeugdboek Helsluis van auteur Judith Brinkman. Ik gaf vele presentaties en in 2019 benaderde de NOS me voor het maken van een documentaire. Dit alles bleek de opmaat naar een heus monument, dat er sinds 2020 ook eindelijk is.
Een prachtig drieluik, ontworpen door beeldhouwer Richard van der Koppel. De beelden zijn te vinden in de drie betrokken plaatsen: Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Werkendam.
De Sliedrechtse schooljeugd heeft het monument in 2023 geadopteerd en sindsdien wordt er ieder jaar op 16 mei door een andere basisschool een herdenking gehouden (dit jaar was dat CBS Oranje Nassau). In Hardinxveld-Giessendam houden derdejaarsleerlingen van Calvijn ieder jaar rond 16 mei een herdenking bij de Merwedegijzelaarsplaquette, waarvan ze sinds 2018 adoptant zijn. Daarnaast zijn er in Sliedrecht inmiddels 9 (van de 11) Struikelstenen voor omgekomen gijzelaars gelegd. Kortom er is veel bereikt.
2024 is voor mij een intens en bijzonder jaar geweest. Enerzijds een jaar waarin de sporen van het oorlogsleed van mijn vader zich na lange tijd opnieuw in mijn eigen leven manifesteerden. De titel van de presentatie die ik op 14 mei jl. in Museum De Koperen Knop gaf, is wat dat betreft veelzeggend: Merwederazzia, 80 jaar leven met de oorlog. 80 jaar oorlogsleed, dat onbewust is doorgegeven in de opvoeding en kan leiden tot ongemak in brede zin.
Net als 20 jaar geleden heb ik ervoor gekozen e.e.a. aan te kijken om zo stappen te kunnen zetten om met innerlijke rust en nieuwe kracht weer verder te gaan. Eén van de stappen die bij dit proces horen, is het doorhakken van de voor mij lastige knoop de Merwedegijzelaars meer los te gaan laten. Lastig omdat ik me lang schatplichtig heb gevoeld. Maar met wat er bereikt is, staat de geschiedenis nu blijvend op de kaart dus is het goed zo.
Ouders
2024 is ook blijvend verbonden met mijn lieve ouders, aan wie ik veel te danken heb. Dinsdag 15 oktober was het de 100e geboortedag van mijn vader Bas. Mijn moeder Leny (92) stond er die dag met haar twee dochters en kleindochter nog liefdevol bij stil, maar haar eigen kaarsje was toen al een poosje tanende.
Die nacht (16 oktober) is ze rustig ingeslapen en na 29 jaar herenigd met haar grote liefde. Mijn moeder was een sterke vrouw, een rots in de branding voor mijn vader, die zonder enige hulp van buitenaf moest zien te dealen met zijn oorlogstrauma.
Het overlijden van mijn moeder raakt veel, maar haar liefde, humor en veerkracht zijn mij absoluut tot voorbeeld. Ook dat is goed zo.
Steun
Aan een ieder die mij op wat voor wijze dan ook tot steun is geweest in de afgelopen 20 jaar: heel veel dank. De zoektocht heeft me veel gebracht, maar was soms ook heftig en eenzaam. De support die ik van velen heb mogen ontvangen, heeft het vuurtje ook op de moeilijke momenten brandend gehouden. De Merwedegijzelaars blijven belangrijk voor me, al is dat vanaf nu op de waakvlam.
Het digitaal monument blijft uiteraard in de lucht en zal indien nodig worden bijgewerkt. Voor de toekomst sluit ik niets uit, maar mijn focus zal vanaf nu uitgaan naar andere dingen.
Al met al zie ik met vertrouwen uit naar een nieuw jaar. Voor nu wens ik u een fijne jaarwisseling en alle goeds voor 2025!
Een hartelijke groet,
Anja van der Starre
www.merwedegijzelaars.nl
-S.jpg)
