Tijdsbeeld PvdA-stad in 1975: Kort wapperde symbolisch de rode vlag op Stadskantoor tot Jens van der Vorm ingreep
DORDRECHT - Een opmerkelijk feit in 1975 - dus een halve eeuw geleden - was op donderdag 1 mei het hijsen van de rode vlag op het dak van de achtste verdieping van het Stadskantoor. Het dundoek symboliseerde de dag van de arbeid, zo was de opzet (historie onderop dit verhaal).
Het initiatief kwam van de linkse meerderheid in de gemeenteraad met de PvdA voorop. De beeldbepalende politici waren rond de rode vlag in 1975 toen PvdA-burgemeester Jan H. van Zuuren en PvdA-wethouder Piet C. Janse.
Ze spraken over het hijsen van de rode vlag als een democratisch genomen besluit, dat met meerderheid van stemmen in de gemeenteraad was genomen.
Van Zuuren begon als vakbondsman. Daarna volgde een bijzondere loopbaan. Van PvdA-wethouder in 1963 naar PvdA-burgemeester in 1974. Dat was uniek in die tijd. Jan H. van Zuuren.sprak graag vol vuur op de dag van de arbeid (1 mei). De rode vlag was hem een belangrijk symbool. Na de ontvreemding van de vlag door de scholieren schakelde hij de politie in.
Wethouder Piet C. Janse (PvdA) droeg deze bestuurlijke verantwoordelijkheid van 1974 tot 1994. Daarnaast was hij ook (hervormde) theoloog. Hij ging als kandidaat voor in kerken in de stad, Voor zijn wethouderschap gaf hij les aan oa Piet Sleeking op de gemeentelijke PA aan de Van Gijnweg. Piet Sleeking werd op zijn verjaardag in 2010 met Beter voor Dordt de winnaar van de raadsverkiezingen met Jens van der Vorm aan zijn zijde. De PvdA ging naar de oppositiebanken. Piet Janse was in een analyse op een lokale partijbijeenkomst - na de nederlaag - duidelijk: Hij nam de rode vlag actie van Jens van der Vorm mee in zijn verklaring dat de PvdA werd verwijderd uit het dagelijks bestuur na pakweg 80 jaar. Janse stond ook bekend om zijn uitstekend geheugen.
Titus Brandsma college scholieren
Het rode dundoek wapperde op de dag van de arbeid in 1975 overigens kort op het dak van het Stadskantoor van Dordrecht.
Een groep scholieren van het Titus Brandsma college had besloten in te grijpen. Die leerlingenactie juist vanuit die school was in die tijd volgens schoolgenoten verklaarbaar: Met name de broers Jens van der Vorm en zijn twee jaar jongere broer Frank stonden bekend om hun uitgesproken mening.
Jens van der Vorm (6 juli 1957 - 9 oktober 2010) gold als de leider bij de actie, zo bleek in 2000 bij een reconstructie van de actie in Dagblad De Dordtenaar. Zijn actie werd 35 jaar later (!) nog op een PvdA-ledenvergadering genoemd door oud-wethouder Piet Janse inmiddels, die er een verklaring in zag dat zijn partij uit het dagelijks bestuur van de stad werd gegooid door de grote winnaar Beter voor Dordt (BVD).
Eerder in 2010 had columnist van Ad De Dordtenaar - Kees Thies - om duidelijkheid gevraagd of de ook landelijk geschoolde politicus Jens van der Vorm in de markt was om wethouder te worden. Hij bleek echter in 2010 ernstig ziek te zijn en werd raadslid en maakte vlak voor zijn dood nog een manifest om goed om te gaan met de historische binnenstad.
Volkskrant
Landelijk meldde de Volkskrant meldde de rode vlag in bericht in oktober 2010 over het overlijden van Jens van der Vorm, Jens Hij ging de historie in als een veelzijdige ook landelijke LPF-politicus, energieke actievoerder en liefhebber van (historisch) Dordrecht en expert over de jaren 1940-1945. Veteranen in Nederland zagen in hem ook een leidersfiguur.
Rechtse
De toevoeging was in de Volkskrant: Jens was zeker trots op zijn rechtse inborst. Van der Vorm leeft in herinnering ook voort ook als een uitgesproken Dordtenaar. Hij timmerde 35 jaar (!) aan de openbare weg in Dordt en daarbuiten. De rode vlag symboliseert het begin van zijn openbare presentie en gaf hem een strijdbanier in handen. Later werd hij - ook met broer Frank - de oprichter van Dordt in Stoom. Dan is het al 1985.
G.J.J. Bergers
De media speelden ook een rol. De hoofdredacteur toen in 1975 van Dagblad De Dordtenaar was uitgesproken Daarvoor was Gerard J.J. Bergers chef nieuwsdienst van het AD. Hij vond het besluit om op de dag van de arbeid de rode vlag boven de stad te laten wapperen ongehoord.
Gerard zette zijn pen in beweging. In de ogen van een journalist, die een artikel schreef in het PvdA-afdelingsblad Links Af, ging dagblad de Dordtenaar rechts af. De krant met toen een maximale oplage had zeker invloed op de stemming in de stad.
De scholieren van Titus gingen nadat de vlag was binnengehaald met hun trofee - de rode vlag - direct naar de krant toe om die te showen.
De Dordtenaar was nog middagkrant. Daarom sierde op 1 mei sierde het nieuwsbericht over de gebeurtenissen bij het Stadskantoor over de volle breedte de voorpagina van de krant. De kop was fors aangezet. Het nieuws was dat de rode vlag was gekaapt.
De scholieren waren toonden trots - op de front van de krant - hun rode trofee zittend op de grond naast de Spuiboulevard en om de hoek van het kantoor van BV De Dordtenaar.
Reserve
De gemeente Dordrecht had - nadat was ontdekt dat de vlag weg was - nog wel even de reserve rode vlag laten wapperen op het dak van het Stadskantoor. Die werd toch snel binnen gehaald toen er allerlei dreigementen binnen kwamen. Daarmee was het hijsen van de rode vlag als symbolische politieke daad voorbij. De actie werd nooit meer herhaald.
De historie was niet vergeten. In 2010 werd het verhaal in herinnering geroepen in de gemeenteraad. toen het overleden raadslid Jens van der Vorm werd herdacht. Hij was in oktober 2010 gemeenteraadslid voor Beter voor Dordt, dus sprak burgemeester Arno Brok.
De eerste zinnen gingen over de rode vlag
,,Jens was al jong maatschappelijk en politiek actief. Samen met medescholieren van het Titus Brandsma College haalde hij op 1 mei 1975 de rode vlag van het dak van het Stadskantoor, omdat hij van mening was dat het Stadskantoor de gehele burgerij behoort en niet één politieke partij. Met deze ludieke actie haalde hij indertijd de voorpagina van De Dordtenaar".
Piet Janse
De rode vlag hoorde ook bij de actieve herinneringen van PvdA-boegbeeld over zoveel jaren Piet C. Janse. Toen Beter voor Dordt (BVD) in 2010 de verkiezingen groots won en de PvdA naar de oppositie werd verbannen, sprak Piet Janse helder en hoorbaar in de vergaderzaal, toevallig de voormalige Johanneskerk toen al centrum De Buitenwacht.
Hij wees op de ledenvergadering van zijn partij - die na zoveel jaren moest treuren over de verloren dagelijkse bestuursmacht - wederom over de gebeurtenissen van 1 mei 1975.
Janse: ,,Ik ben niet verrast dat we buitenspel zijn gezet door Beter voor Dordt (BVD). Die jongen van Jens van der Vorm, die gemeenteraadslid is geworden, heeft in 1975 de door de PvdA op het dak van het Stadskantoor geplaatste rode vlag weggehaald. Dat is die jongen niet vergeten".
De ereburger nam daarna ook lijsttrekker Piet Sleeking van Beter voor Dordt de maat, die hij voor 1974 nog les had gegeven. Sleeking had in 1974 al kritische opvattingen geformuleerd over de almacht van de PvdA als politieke marktleider. Zelfs in het partijprogramma van de PPR, die alleen meedeed en debuteerde in de gemeenteraad met John L. van Gulik, was daaraan een zin besteed.
De PvdA dacht in 2010 dat de veelkleurige Beter voor Dordt - fractie niet lang een politieke eenheid zou blijven, dus de partij dacht aan terugkeer in het college.
PvdA-wethouder en lijsttrekker in 2010 - Jan Lagendijk - herinnerde zich als raadslid voor PSP/PPR/CPN in de jaren tachtig van de vorige eeuw nog op maandagavond in het politiek centrum de bulderende stem die van boven kwam vanuit de PvdA fractiekamer en die toebehoorde aan Piet Janse. Dat was een teken van fractie-discipline.
De politieke praktijk bleek anders te gaan. BVD bleef tot 2022 in het dagelijks bestuur van de stad vertegenwoordigd. De PvdA zit - anno 2025 - nog steeds in de oppositie
Dordt in Stoom
Wat wel markant was, dat Jens van der Vorm als (mede) grondlegger van Dordt in Stoom met Piet Janse ook kon samenwerken.
,,Oud-wethouder Piet Janse liet zich strikken om aan Dordt in Stoom een periode zijn krachten te geven gelet op zijn bestuurlijke ervaring", zo bevestigt voorzitter Marco Westland anno 2024.
In 2000 - een kwart eeuw later - stond in dagblad De Dordtenaar een reconstructie van gebeurtenissen rond 1 mei 1975.
Jens van der Vorm legde toen uit, dat de taken in het scholierenteam waren verdeeld ook om ambtenaren en met name de bodes op een dwaalspoor te brengen. De groep bleek ook te beschikken over oude plattegronden van het Stadskantoor, dat in 1969 was geopend. Zo kon snel en direct door de groep Jens van der Vorm/Maarten Derks het dak van het Stadskantoor worden bereikt om de vlag te strijken.
Democratisch
De burgemeester van toen, Jan H. van Zuuren (PvdA) en PvdA-voorman en wethouder Piet C. Janse zaten anders in de wedstrijd. Zij beschouwden het plan om de rode vlag te hijsen als een democratisch genomen besluit.
Jens van der Vorm hoorde dit argument graag nog langs komen. Toen hij in 2007 zijn vijftigste verjaardag vierde werd hem dat voorgehouden door een spreker, dat toch met meerderheid van stemmen was besloten om de rode vlag boven Dordrecht te laten wapperen. Met een bulderende lach, die de gehele feestzaal vulde, genoot Jens van zijn actieve herinneringen.
.
Verjaardag
Voor burgemeester Van Zuuren - die zijn leven als echte arbeider was begonnen en via de vakbond naar politieke besturen opklom - voelde de dag van de arbeid aan als een verjaardag.Het raakte ook zijn gevoel.
Ook als wethouder en burgemeester - tussen 1963 en 1 maart 1985 - hechtte Van Zuuren aan 1 mei. De drie PvdA-wethouders in het college van b. en w. waren in 1975 met hem eens. De wethouders van VVD en de Protestants christelijke partijen stemden tegen.
Dat bleek in de gemeenteraad tijdens een vergadering uit de stemmenverhouding te zijn: 21 raadsleden van PvdA (19), PPR (1) en CPN (1) waren voor.
Achttien raadsleden waren tegen. De verhouding liet zien dat de PvdA in 1974 door de uitslag van de verkiezingen op het toppunt van politieke macht was gekomen: 19 van de 39 zetels waren in PvdA-handen.
Dordt liep daarmee in de pas met een aantal zogeheten rode steden. Polarisatie en machtsdenken waren sleutelwoorden in deze tijdgeest. De besluiten van het college van b. en w. en in de raad werden elke maandagavond voorgekookt.
Als de fractie ernstige kritiek had op een aankomend besluit, werd gekeken of dat politiek kon worden gecorrigeerd. ,,We spelen het dan hard", heette dat eens in een verslag van de PvdA-fractievergadering.
Later zou PvdA-wethouder Nico L.P. Lamers, die de openbare zaak van 1976 tot 1990 diende, afstand nemen van de machtspolitiek van zijn partij in het historische blad van Oud-Dordrecht.
ANP
De Dordtse rode vlag kreeg snel bekendheid in het land. Het vlag-besluit in het Stadhuis haalde direct het ANP-net.
Na het politieke besluit kwam er veel aandacht voor het plan in het land, zo valt te lezen in de geschiedenis van Zuid-Holland onder de kop: de dag van toen:
,,Het hijsen van de rode vlag op de Dag van de Arbeid hield Dordrecht en ook de rest van het land al een tijdje bezig. Ook in andere steden zou de vlag gehesen worden. Op sommige plaatsen werd daarvan afgezien, zoals in Rotterdam, maar Dordrecht ging als één van de weinige steden wel door. Burgemeester Jan van Zuuren stond 1 mei rond half acht voor het Stadskantoor voor de vlagceremonie. Vanwege het omstreden karakter van het hijsen van de vlag was zelfs een cameraploeg van de NOS naar Dordrecht afgereisd. De burgervader zag dat rond tien voor acht de rode vlag omhoog ging. De twee jongens waren toen al in het gebouw, bleek achteraf. Zij hadden zich verschanst op de bovenste verdieping en grepen de vlag, stopten die in een vuilniszak en gingen ervandoor op een gereedstaande brommer."
Volgens de Zuid-Hollandse geschiedschrijving vond de (lokale) oppositie het hijsen van de vlag een partijpolitieke demonstratie. Het volgende citaat is te vinden in de geschiedschrijving ZH: ,,Burgemeester Van Zuuren (PvdA) wuifde alle kritiek weg door te zeggen dat men zich dan ook zou moeten ergeren aan de christelijke liederen uit het carillon van de Grote Kerk."
WIKIPEDIA: ACHTERGROND EERSTE MEI VIERING EN HERDENKING
De Dag van de Arbeid (in België ook Feest van de Arbeid genoemd) is een feestdag van de socialistische, communistische en anarchistische arbeidersbeweging. De dag vindt in Nederland, België, Aruba, Curaçao, Duitsland en Suriname elk jaar op 1 mei plaats. Andere landen wijken soms af van deze datum. In Europa is 1 mei in bijna alle landen een officiële feestdag, op een paar landen na waaronder Nederland. Katholieken vieren op deze dag het feest van Sint-Jozef als arbeider.
Aan de 1 meiviering als viering van de arbeidersbeweging ligt de invoering van de achturige werkdag ten grondslag. De eis om slechts acht uur per dag te hoeven werken werd in de 15e en 16e eeuw veelvuldig onder de Engelse ambachtslieden gehoord.
Bij het eerste congres van de Tweede Internationale in 1889 werd besloten om op 1 mei 1890 een internationale strijddag voor de achturige werkdag te organiseren. Dit plan was bedacht door de Amerikaanse vakbond American Federation of Labour (AFL). De vakbond AFL organiseerde eerder op 1 mei een nationale actiedag, waarbij een sector staakte terwijl andere sectoren de stakingskas aanvulden om de stakers door te betalen tijdens de staking.[1]
Op 1 mei 1890 werd de eerste internationale Dag van de Arbeid gevierd met grote demonstraties voor de achturige werkdag in verschillende landen, zoals in Frankrijk, Oostenrijk-Hongarije, Italië, Spanje, België, Nederland, Denemarken, Noorwegen, Zweden en de Verenigde Staten.
-S.jpg)
