Terugblik op zondagochtend concert van Camerata RCO in Energiehuis
DORDRECHT - Het is inmiddels een goede jaarlijkse traditie dat Camerata RCO Dordrecht bezoekt en komt spelen. Dit muziekensemble bestaat overwegend uit leden van het Koninklijk Concertgebouworkest.
Hun overweging om ook in een kleinere bezetting te spelen en op te treden: kamermuziek is intiemer en persoonlijker. Ook het repertoire van kamermuziek is anders. Laat ik er dan zelf een overweging aan toevoegen: ik denk dat in een kleinere bezetting muzikanten ook meer gelegenheid krijgen elkaar beter te leren kennen en het spelen zonder dirigent biedt voor een muzikant ook meer de mogelijkheid om eigen interpretaties aan muziek toe te voegen. Zondagmorgen 22 december was het weer zover. Het Camerata RCO bestond dit keer uit een viertal met Elise Besemer (viool), Clement Piegne (cello), Vilem Kijonka (altviool) enFlorian Verweij (piano).
Ontspannen
Al eerder heb ik geschreven over de afwezigheid van mijn muzikale aanleg. Ik luister, faciliteer en schrijf liever. Ruim vijf jaar geleden speelde in mijn eigen huistheater in Leeuwarden een nog jonge aankomende pianist, Florian Verweij. Het Koninklijk Concertgebouw en cd-opnames waren nog niet in beeld, maar gezien het talent, ambitie en innerlijke rust, lag dat toen al overduidelijk binnen handbereik. En zo geschiedde. Onlangs verscheen een veel bejubelde CD en in 2023 speelde hij in een uitverkocht Concertgebouw, de kleine zaal weliswaar, maar het duurt niet lang meer of ook de grote zaal stroomt vol voor hem.
In het Energiehuis speelden drie leden van het Camerata RCO met Florian Verweij stukken van Gustav Mahler, Paul Schoenfield en Gabriel Fauré.
Nu is een bezetting zoals afgelopen zondag in het Energiehuis (piano, viool, alt-viool en cello) niet alledaags (Daarom was het uiteraard ook zondag…) Zoveel stukken voor pianokwartet zijn er niet en daarom zien we ook geen vaste gezelschappen in deze bezetting. Meestal gaat het dan om een gelegenheidsensemble. Dit alles zegt niets over de kwaliteit van de wel beschikbare muziek en de gelegenheidsensembles zoals dit Camerata RCO, aangevuld met pianist. In mijn cd-kast kwam ik een cd tegen van het Skride Piano Quartet, met pianokwartetten van Mozart, Brahms en het zondag gespeelde kwartet van Mahler. Onze eigen Harriet Krijgh speelde op de cello.
Het Camerata RCO Kwartet speelde ontspannen, gedreven en vormde een perfecte eenheid. Nu is de speelzaal in het Energiehuis zeker geschikt voor dit soort concerten, ik hoop dat er ooit in Dordrecht voldoende belangstelling komt voor deze muziek en dat dan zelfs de grote zaal van Kunstmin te krap wordt. Ze verdienen het!
Mahler, Schoenfield en Fauré
Terug naar het programma. Want daar valt nog veel over te vertellen, in mijn geval schrijven. Twee van mijn absolute favoriete componisten op het programma met er tussenin een mij onbekende Amerikaan.
Mahler
Gustav Mahler (1860 – 1911) kennen we van de monumentale symfonieën en zijn weergaloze liederen, niet zozeer van de intiemere kamermuziekstukken.
Mahler vertrok op vijftienjarige leeftijd uit de Provincie richting Wenen om aan het conservatorium te gaan studeren. Al snel begon hij met componeren. Uit die periode verdwenen veel stukken in de prullenbak om nooit meer tevoorschijn te komen. Slechts enkele liederen en een Pianokwartet zijn bewaard gebleven. De armoedige omstandigheden deerde de toen al volledig door de muziek in beslag genomen jongeling niet. Hij had geen tijd en aandacht om zich over zoiets te bekommeren. Gelukkig is het genoemde Pianokwartet niet in de vuilnisbak terecht gekomen. Het is ergens tussen 1876 en 1878 geschreven. In tegenstelling tot zijn latere werk stond er nauwelijks een instructie over hoe te spelen. “Nich zu Schnell” was het enige. De melancholie van zijn latere werk herkennen we al duidelijk.
Schoenfield
Tot gisteren was de Amerikaanse pianist en componist Paul Schoenfield (1947 – 2024) voor mij een grote onbekende. Dat maakt het bezoeken van dit soort concerten zo boeiend: je maakt kennis met andere muziekliefhebbers en met nieuwe muziek. Schoenfield werkte ooit als pianist in een steakhouse in Minneapolis. Dat inspireerde hem in 1986 tot het schrijven van zijn Café Music. Het stuk voor piano, cello en viool laat zich niet in één hokje plaatsen. Het kent Jazzy en romantische momenten. Op momenten waan je je op Broadway of in Hollywood, op een ander moment hoor je een zigeunergroep. Verbeeld je even dat je in zo’n steakhouse achter een enorme lap biefstuk zit en Schoenfield’s muziek wordt gespeeld. Bij het tweede romantische andante moderato deel zit je wellicht minutenlang te kauwen op één stukje van je steak, slechts oog hebbend voor het aangename gezelschap tegenover je. Tijdens het derde presto-deel verdwijnt de steak vervolgens in een razende vaart van het bord, zonder ook maar enigszins in de gaten te hebben gehad wat je nu ook weer gegeten hebt… Zo gespitst was je op de muziek.
Fauré
Vorig jaar schreef Merlijn Kerkhof, recensent van de Volkskrant, over zijn favoriete muziek van Gabriel Fauré. “Hij schreef hemelse muziek in aardetinten”. Het uitgevoerde “Eerste Pianokwartet” stond in zijn top drie. Gabriel Fauré is net als Gustav Mahler echt een componist van liederen, maar in tegenstelling tot zijn grote Oostenrijkse collega ook een echte componist van kamermuziek. De twee Pianokwartetten en het enige strijkkwartet dat hij kort voor zijn overlijden precies honderd jaar geleden geschreven heeft, zijn daar voorbeelden van.
Zijn pianokwartet schreef Fauré in 1879, hij bewerkte het een paar jaar later. Het waren geen gelukkige tijden voor hem. Hij leed aan depressies mede veroorzaakt door een huwelijkscrisis. Toch ‘lezen’ we dat niet uit de muziek. Misschien dat je er in het derde deel, het adagio, iets van terug hoort. Ik associeer zijn muziek meer met melancholie en weemoed.
Volgend jaar een weerzien in de grote zaal van Kunstmin!
Gehoord in het Energiehuis, op zondag 22 december 2024:
Camerata RCO, met Elise Besemer (viool), Clement Piegne (cello), Vilem Kijonka (altviool) en Florian Verweij (piano)
Programma: Gustav Mahler: pianokwartet, Paul Schoenfield: Café – Music, Gabriel Fauré: eerste pianokwartet
