De Romantiek in Dordrecht, een succesvolle combinatie in veel opzichten
DORDRECHT - Na een paar dagen op zee keert de visser terug in zijn thuishaven, al dan niet tevreden over de vangst. Die stemming wordt vooral bepaald door de vraag of het ruim goed gevuld is met de vis waarvoor hij is uitgevaren en niet zozeer door de bijvangst. Die bijvangst doet er minder toe, soms wordt het niet eens meegenomen en nog op volle zee overboord gekieperd.
Hier moet ik steeds weer aan denken als het ‘randprogramma’ van de grote tentoonstelling in het Dordrecht Museum, ‘Liberté, Ary Scheffer & de Franse Romantiek’ ter sprake komt. Uiteraard, de bijzondere tentoonstelling verdient alle lof en aandacht. Ik heb er op dit platform al uitgebreid en lovend over geschreven. Echter, de andere activiteiten die georganiseerd worden binnen het kader van ‘De Romantiek’ verdienen een hoogwaardiger kwalificatie. Immers, we kunnen op allerlei terreinen genieten van de vele facetten die de Romantiek ons heeft gebracht, en ons nog steeds brengt!
Ik noem een paar voorbeelden: Theatergroep De Kale speelt de succesvolle voorstelling ‘Vrijheid! Gelijkheid! Broedertwist! Een voorstelling over de broers Ary en Henry Scheffer. Ik heb er eerder over geschreven.
Met ‘Cinema Liberté’ presenteert Filmtheater De Witt een serie films waarin de Franse Romantiek de basis vormt. Centraal daarin staat de monumentale roman ‘Les Misérables’ van Victor Hugo, onlangs eindelijk volledig in het Nederlands verkrijgbaar. Deze roman is diverse keren verfilmd. Binnen het filmprogramma zien we daar drie versies van, zich afspelend in verschillende tijdvakken. Afgelopen vrijdag 6 december, draaide de BBC-documentaire met Simon Schama ‘The Romantics and us’. In de documentaire en ook in de eraan voorafgaande inleiding van de curator van het Dordrechts Museum, Quirinne van der Meer Mohr wordt uitgebreid gesproken over de Romantiek als maatschappelijke en culturele stroming die alles uit die periode in zijn vezels beïnvloedt, de beeldende kunst, de literatuur, de muziek, de filosofie, de politiek. Ik beloof het, ik kom hier op een ander moment op terug.
Franse nocturnes
Het ‘randprogramma’ van De Vereniging Dordrechts Museum bracht ons zondagochtend 8 december in de salon van het museum voor een speciaal recital van pianist Bart van Oort met Franse Nocturnes uit de Romantiek.
Eerst iets over het verschijnsel salon. Aan het eind van de Achttiende eeuw / begin Negentiende eeuw ontwikkelde zich een reactie op De Verlichting: De Romantiek. Waar De Verlichting alles oploste met het gezonde verstand, zagen we in de reactie daarop met De Romantiek een beweging op gang komen waar de individuele expressie, de emotie, de drang naar vrijheid en de verbinding met de natuur de boventoon ging voeren. Vooral in Frankrijk ging dat gepaard met revolutionaire gebeurtenissen. Belangrijk in die periode was onder meer het verschijnsel van de (Parijse) salon, waar Romantisch Parijs elkaar ontmoette en waar kennis gemaakt kon worden met nieuwe vormen van beeldende kunst en muziek.
In het Dordrechts Museum is ook zo’n salon ingericht, waar de Dordtse romanticus kan genieten van muziek en inleidingen over relevante thema’s. Op het podium van deze Dordtse salon staat een prachtige pianoforte van het Franse merk Erard, uit 1849. De pianoforte is de voorloper van de huidige concertvleugel. Wat een instrument! Een aantal jaren geleden mocht ik me nog de trotse eigenaar noemen van zo'n instrument. In mijn huis had ik een salon ingericht waar liefhebbers van klassieke muziek bij elkaar konden komen. Corona stak als bij zo veel mooie initiatieven een spaak in de wielen en ik werd genoodzaakt mijn mooiste bezit te verkopen. Mijn vleugel kreeg een goede bestemming, de bibliotheek van Leeuwarden…
Afgelopen zondag speelde pianist Bart van Oort op die schitterende Egard voor de leden van de Vereniging van het Dordrechts Museum nocturnes van bekende en onbekende Franse componisten. Bart van Oort is een begenadigd pianist en onder meer docent fortepiano aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag. Op dit moment werkt hij aan een langlopend project ‘The art of the Nocturne in the Nineteenth Century’, waar hij een tiental cd’s met alleen nocturnes opneemt. Hij is over de helft.
De nocturne kennen we vooral als een korte compositie voor piano met een lyrische, dromerige sfeer. Alsof we een wandeling maken langs een waterkant tijdens een zwoele zomeravond. Grondlegger voor dit genre muziekstukken is de Ierse pianist en componist John Field. Fréderic Chopin heeft de nocturne verder vervolmaakt. Andere Franse componisten die nocturnes voor de piano schreven zijn onder meer Claude Debussy, Gabriel Fauré en Eric Satie.
In onze Dordtse salon maakten we kennis met enkele onbekende Franse componisten. Zoals je vaak ziet doen die muziekstukken nauwelijks onder voor het werk van de bekende grootheden.
Ik pik er één uit, Léon Delafosse (1874 – 1955), in zijn tijd vooral bekend als uitvoerend pianist en minder als componist. Delafosse kwam in contact met de grote Franse schrijver Marcel Proust, bekend van zijn romancyclus ‘A la Recherche du Temps Perdu’. Proust gebruikte hem als model voor één van zijn personages, Charles Morel. Nadat de vriendschap tussen de grote schrijver en de pianist plotseling eindigde was Delafosse niet langer welkom in de Parijse salons. Zijn nocturne in G majeur is een mooi Romantisch stuk, zoals alle andere nocturnes die klonken.
De twee nocturnes van Chopin sprongen er voor mij toch wel uit, net iets spannender en origineler dan de andere stukken.
Het formele programma werd afgesloten met Claude Debussy, één van de impressionisten binnen de klassieke muziek, hoewel hij niet gelukkig was wanneer zijn muziek in de hoek van het impressionisme werd geplaatst.
Over De Romantiek als culturele en maatschappelijke stroming zijn we voorlopig nog niet uitgepraat. Het ‘randprogramma’ biedt daarvoor nog alle gelegenheid.
Gezien en gehoord op zondag 8 december in het Dordrechts Museum:
Pianist Bart van Oort met het programma ‘Franse nocturnes uit de Franse Romantiek’.
georganiseerd door de Vereniging Dordrechts Museum
De tentoonstelling Liberté! Ary Scheffer & de Franse Romantiek is nog tot en met 23 maart 2025 te bezoeken.
Meer informatie over het theaterstuk ‘Vrijheid! Gelijkheid! Broedertwist! Is te vinden op de website van het Dordrechts Museum en op de website van theatergroep De Kale
Informatie over het programma ‘Cinema Liberté’, zie de website van filmtheater De Witt.
