Praatjesmaker op bezoek bij historicus Jan Willem Boezeman
DORDRECHT - In deze terugkerende rubriek gaat onze praatjesmaker Ferry op bezoek bij Dordtenaren of bekende personen die werkzaam zijn in Dordrecht. Dit keer een gesprek met Jan Willem Boezeman, medeverantwoordelijk voor het geweldige initiatief om de Dordtse geschiedenis via o.a. ‘De canon van Dordrecht’ voor jong en oud op de kaart te zetten.
Tijd voor een praatje
----------------------------
U bent niet in Dordrecht geboren, maar woont er nu wel. Iemand die zoveel over de geschiedenis van onze stad weet moet zich wel een echte ‘Schapenkop’ voelen. Klopt dat?
Ik woon 70 jaar in Dordrecht. Ik ben een ‘Scholle(n)kop', omdat mijn ouders een paar jaar in Scheveningen hebben gewoond. Daar ben ik geboren. Mijn vader is geboren in Utrecht en opgegroeid in Maassluis. Mijn grootvader is een Groninger, zijn vrouw komt uit Belgisch Limburg. De andere grootouders komen uit Lobith, in de Achterhoek. Niets daarvan dus uit Dordrecht. Je bent een 'Schapenkop' als je hier geboren bent. Dat ben ik niet en ik voel dat ook niet zo. Maar Dordrecht is wel ‘mijn stad’....
In welke wijk woont u?
Met veel plezier alweer 25 jaar in het historisch havengebied.
Wat zou u in uw woonwijk willen veranderen?
Minder autoverkeer, daar is de binnenstad niet op gebouwd.
U krijgt de opdracht om de vijf mooiste monumentale gebouwen van Dordrecht te fotograferen. Welke gebouwen gaan op de foto?
De Gulden Os op de Groenmarkt (de bibliotheek), het Zeepaard op de Wijnstraat, de Groothoofdspoort, het 17e-eeuws koopmanshuis Nieuwe Haven 36 (omdat ik daarin heb gewoond) en villa Rozenhof omdat dat het allereerste monument was waar ik als kind vanuit mijn slaapkamer tegenaan keek.
De tekst gaat onder de foto's verder
Welke gebouw(en) verfoeit u in onze stad?
Geen enkel. Wat we nu lelijk vinden, daar denken we over een jaar of dertig heel anders over. Pas dus op met slopen ‘omdat iets niet mooi is’. De babyboomers mopperen tot vervelens toe over de sloop van het postkantoor op het Bagijnhof, maar toen dat werd afgebroken stonden ze écht niet massaal op de barricades omdat ze het destijds zo’n mooi gebouw vonden. Nu zou dat een monument zijn, destijds niet. Nostalgie is iets anders dan achteraf aan een verdwenen pand bouwhistorische waarde toekennen.
Als ik u zie lopen dan loopt u meestal met uw handen op uw rug. Is dat een bewuste houding?
Daar ben in mij niet van bewust. Het zal wel komen omdat mijn vader vond dat je niet met je handen in je zakken moest lopen. Tja, waar laat je die handen dan….
Op welk plekje van onze stad kan u uren in uw eentje zitten en genieten?
Ik zit nooit ergens uren in mijn eentje, zonde van de tijd en ongezellig. Als het wat korter mag, dan met zicht op de rivier want ik ben gek op levendig vaarwater.
U bent projectleider van het Historisch Documentatie- en Kenniscentrum Augustijnenhof. Bent u dit als vrijwilliger of doet u dit professioneel?
Ik probeer dat als vrijwilliger professioneel te doen en daarmee twee vliegen in één klap te slaan.
Waar en wanneer werd uw belangstelling voor de Dordtse geschiedenis gewekt?
Wanneer ik in mijn kindertijd de gordijnen van mijn slaapkamer opentrok, stond ik oog in oog met een indrukwekkend historisch figuur. Het was een beeltenis van een heerschap dat in 1891 door de, niet van ijdelheid gespeende, graaf van Limpurg Stirum op de zijgevel van zijn villa Rozenhof was aangebracht. Het moest een van zijn roemruchtige voorouders voorstellen.
Dat figuur sprak tot mijn verbeelding.
Zo rond mijn twaalfde jaar werd de Dordtse geschiedenis letterlijk tastbaar door de stadssanering en de talloze opgravingen die daarmee gepaard gingen. Met mijn vriendjes struinde ik de sloop- en opgravingsterreinen af om met onze schepjes naar hartenlust mee te graven naar sporen uit het verleden. Daar heb ik aan overgehouden dat er niets spannender is dan het zoekproces zelf. Het ‘vinden’ kan een leuke beloning zijn die eventjes een kick geeft, maar tegelijk is dat dan het einde van de lol. Met archiefonderzoek is dat niet anders.”
Wie naar diepe historische gegevens zoekt, weet dat er een moment komt dat je de tekst niet meer kunt lezen. Heeft u een studie gevolgd om ‘het oud Dordts’ tot u te nemen?
Dat heb ik vooral geleerd van mijn collega-vrijwilliger Angenetha Balm, met wie ik al bijna 25 jaar historisch huizenonderzoek doe. Maar iedereen kan dat tegenwoordig op een heel leuke manier leren door te oefenen op de site https://watstaatdaer.nl/
Als ik iets over lang geleden wil opzoeken dan bezoek ik geregeld het Regionaal Archief Dordrecht. Bent u daar ook ‘kind aan huis’?
Daar zitten we zo vaak dat we in 2015 op Hof 15 het voormalig kerkkantoor van de Augustijnenkerk hebben gehuurd en daar het Historisch Documentatie en Kenniscentrum Augustijnenhof zijn gestart, dat inmiddels ruim 20 vrijwilligers heeft. Sindsdien is er een spoor in de bestrating tussen ons pand en dat van het archief aan de overkant uitgesleten want we lopen daar de drempel plat. Heel veel archiefonderzoek kan tegenwoordig trouwens gewoon thuis worden gedaan, want het Regionaal Archief heeft enorm veel gedigitaliseerd. In het Augustijnenhof leren we de mensen digitaal zoeken en helpen we hen waar nodig.
Is het Huis te Merwede de oudste plek van onze stad?
Nee, dan moet je op de Voorstraat en Wijnstraat zijn, daar is de stad al ontstaan voordat Huis te Merwede er al stond.
U schreef met uw collega Angenetha Balm drie boeken onder de titel ‘Het Nieuwe Werck’ en deed daar 24 jaar over. Jullie onderzoek naar de huizen in het Dordtse historische havengebied is inmiddels voltooid. 24 Jaar onderzoek!!! Hoe moet ik me dit voorstellen? Dag en nacht werken? Alleen in de avonduren? Of gewoon als jullie weer eens zin hadden?
Zowel Angenetha als ik hebben tussendoor ook moeten werken om de kost te verdienen, dus dat gebeurde voornamelijk in de avonduren. Na mijn pensioen kwam daar meer tijd voor beschikbaar, maar omdat er ook nog andere leuke dingen in het leven zijn heeft het 24 jaar geduurd. Ja, er is veel tijd aan besteed maar nee, niet fulltime.
Bent u door de trilogie zelf ook dingen tegengekomen waarvan u ‘wow’ zegt?
Te veel om op te noemen want huizen zijn gebouwd voor mensen die daarin woonden en werkten en mensen doen nu eenmaal weleens gekke dingen. Als je in het leven van duizenden bewoners duikt dan kom je alles tegen wat je maar kunt bedenken. We konden bewoners vertellen dat er een kelder onder hun huis zit (wat ze niet wisten) en lazen over moorden die in de onderzochte huizen werden gepleegd.
De grootste ‘wow’ factor zat in de avonturen die de Dordtenaren wereldwijd beleefden bij de Oost- en West-Indische Compagnie. Daar heb ik recent het boek ‘Geraffineerd Dordrecht’, over geschreven.
Daarin wordt een schipbreuk bij Mauritius beschreven, waarbij de Dordtenaren in belangrijke mate hebben bijgedragen aan het uitsterven van de Dodo, die ze bij gebrek aan voedsel opaten. Voordat ze daar aankwamen hadden ze zich bijna overgegeven aan kannibalisme door elkaar te willen gaan opeten, maar net op tijd riep er iemand ‘land-in-zicht’. En daar waren die Dodo’s natuurlijk niet blij mee, want die waren toen ‘het haasje’. Als je dat soort gebeurtenissen in 17e-eeuwse bronnen leest zijn dat inderdaad ‘wow’ momentjes.
En toen kwam ineens het idee van de 'Canon van Dordrecht'. Wordt zoiets aan u gevraagd om te gaan maken? (En door wie?)
Kees Thies vroeg zich in zijn column in AD De Dordtenaar af waarom er geen Canon van Dordrecht was.Toen bleek ons dat die plannen er al jaren waren en dat er zelfs een stadsbrede bijeenkomst voor was georganiseerd, waarin iedereen daar wel een mening over had. Naarmate er meer mensen bij betrokken werden kwamen er meer ideeën, dus kwam er niets van terecht. De plannen zijn gestrand, verstoften in een bureaulade, waarna Ad Bosch en ik het een jaar of tien later samen voortvarend hebben opgepakt.
Hoe lang zijn jullie met de ‘Canon’ bezig geweest?
We hebben de Canon van Dordrecht in welgeteld vier maanden gemaakt. In totaal waren we een kleine twee jaar bezig met al onze Canons samen. De Canon van Dordrecht, de Canon van de Zwijndrechts Waarden de Canon van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.
Moest iemand ‘de canon van Dordrecht’ eerst goedkeuren?
Gelet op de eerder vastgelopen plannen was onze gedachte “hoe meer zielen hoe minder vreugd” dus kozen we voor de beproefde Noord-Koreaanse manier aanpak. Geen inspraak en dat werkte prima. Nadat we lokale historici ons concept ter beoordeling hadden aangeboden, hebben we de volledig door ons gebouwde Canon in het e-zine Dordrecht Monumenteel gepubliceerd en de 3.000 lezers daarvan gevraagd om erop te schieten.
Het commentaar en de correcties dat op die oproep kwam heeft meegewerkt aan het resultaat dat er nu staat. De Canon van Dordrecht is hiermee dus niet door ‘iemand’ goedgekeurd, maar door deze werkwijze gedragen door zowel lokale historici als een breed Dordts publiek.
Hoeveel onderdelen/thema’s worden er in de Canon besproken? Welk onderdeel vond u het leukst?
Het grootste bezwaar tegen de presentatie van geschiedenis middels een beperkt aantal geselecteerde vensters, is het ontbreken van een doorlopend verhaal. De Canon van Dordrecht zien wij ondanks deze beperking als een aangename en toegankelijke kennismaking met tal van aspecten uit de geschiedenis van de stad. Het is een ruim en redelijk representatief aanbod van vijftig zeer uiteenlopende onderwerpen, die elk een eigen licht doen schijnen over de wording van de stad. Een reeks miniatuurtjes met achter elk een hele wereld. Een vlot verhaal voor een breed publiek. Ingangen naar de geschiedenis, met handgrepen voor wie verdieping zoekt.
Persoonlijk vind ik de vensters over de 19e-eeuwe vagebond en deugniet Kees Spijkervethet leukst, maar ook het venster over de Dordtse uitvinding de Frikadel, een staaf vlees waar er jaarlijks 600 miljoen (…) van worden verorberd. Die vensters zouden er nooit ingekomen zijn als we de Canon met een groot team mensen hadden gemaakt.
Is ‘de canon’ een samenvatting van al die andere boeken die over onze stad zijn geschreven?
Dat klopt. Het is een prettig geschreven samenvatting van duizend jaar Dordtse geschiedenis die alles omvat dat in die dikke Dordtse geschiedenisboeken staat. Een samenvatting die je in één avondje uitleest en waarmee je een goede basis hebt om dieper te gaan waar je dat wilt.
Kun je het ‘Canon van Dordrecht’ ook bij het VVV (De intree) kopen?
Alle boekwinkels en ook het VVV hebben de Canon van Dordrecht in hun repertoire, maar of iedereen het nog in voorraad heeft weet ik niet. In het Augustijnenhof op Hof 15 is het absoluut beschikbaar. Maar de Canon is ook HIER digitaal te raadplegen.
Zou ‘de Canon van Dordrecht’ ook op alle Dordtse basisscholen een plekje moeten krijgen?
Als de basisscholen geschiedenisonderwijs nog belangrijk vinden, dan is het logisch om met de directe omgevingsgeschiedenis van de kinderen te starten. De Canon van Nederlandis gebouwd om het geschiedenisonderwijs te stimuleren, met de Canon van Dordrecht is dat niet anders. Het Augustijnenhof zou hier een faciliterende rol in kunnen spelen, het merendeel van haar vrijwilligers aldaar komt namelijk uit het onderwijs en heeft educatieve vaardigheden. Dus ik zou zeggen, Dordts basisonderwijs: grijp je kans, het kost niets!
De rubriek ‘Eigenaardig’ in het AD De Dordtenaar op woensdag, sla ik nooit over. Is schrijver Jaap Bouman een collega?
Was dat maar waar, want Jaap kent historisch Dordrecht beter dan wie dan ook. Jaap is een solist die je niet in een organisatie als de onze moet willen inkapselen, dat zou ten koste van zijn creativiteit gaan.
Leest u – behalve geschiedenisboeken - ook andere boeken?
Alleen als ik volkomen los ben van mijn historisch onderzoek, dus op vakanties.
Waar brengt/bracht u uw vakantie door?
We zijn in de afgelopen 25 jaar in vrijwel alle hoeken van de wereld geweest en doen het nu een tikkeltje rustiger aan. Bestemmingen in Europa zijn prima, maar onze pied-à-terre in noord Friesland ook.
Stel, u heeft familie in Enschede. U bent gastheer en trekt erop uit om in één dag ‘the highlights van Dordrecht’ te laten zien. Waar gaan ‘we’ heen?
Allereerst maar het Augustijnenhof om ze kennis te laten maken met mijn leuke collega’s daar. Via de Kloostertuin naar het Dordrechts Museum en daarna slingeren we via het straatje bij de Munt en een stukje Doelstraat naar het Zakkendragerstraatje.
Aan het eind daarvan (of het begin vanuit de Voorstraat geredeneerd) laat ik ze omhoog kijken, waarna ze volkomen gedesoriënteerd via de Nieuwbrug en Wijnstraat naar de Groothoofdspoort gaan. Tijd voor de lunch bij Jongepier, waarna de tocht zich via de Wolwevershaven vervolgt naar de Lange IJzerenbrug, van waaraf ze de Grote Kerk prima kunnen fotograferen. Dan naar het Stadhuisplein en via de Groenmarkt naar Nobels, want: koffie. De Grote Kerk beklimmen, foto’s maken en weer naar beneden richting Molenstraat, die zelfs de meeste Dordtenaren niet weten te vinden maar beslist het doorwandelen waard is. Ik ben gek op dat soort middeleeuwse straatjes… Vervolgens slingeren we het buurtje door naar de Keizershofstraat (ook lekker smal) en schieten we bij Merz binnen voor een borrel en sanitaire stop. Tegen die tijd zijn ze zo bekaf dat er een taxi kan worden besteld om ze naar het station te brengen, want dat halen ze dan lopend niet meer. ;)
Kunnen we u ook als stadsgids aantreffen?
Dat laat ik over aan de gidsen van het Gilde Dordrecht die kantoor houden in het Augustijnenhof. Zij kunnen dat veel beter dan ik.
Kan ik u nog verleiden tot een persoonlijke uitsmijter?
Daar zitten uw lezers vast niet op te wachten.
Nawoord Praatjesmaker
Dit is echt een heel bijzondere Praatjesmaker! Het artikel staat vol met (blauwkleurige) links naar interessante websites. In het fotoalbum kunt u de wandelroute lezen en bekijken die Jan Willem met zijn - door mij - verzonnen familie uit Enschede zou lopen. Zijn rondleiding is beslist de moeite waard en kan iedereen van pas komen als hij/zij een familiedag mag/moet/wil organiseren.
---------
Foto’s en bewerkingen: Jan Willem Boezeman en Ferry Visser
--------
Bent u ook nieuwsgierig naar de schrijfsels van onze columnisten?
Klik dan HIER .
