Gezien in Kunstmin, Antigone, een hoogtepunt van het seizoen
DORDRECHT - Donderdagavond zat ik in een overvolle grote zaal van onze mooie schouwburg Kunstmin. Op het programma stond ‘Antigone’. We kennen het als één van de Thebaanse tragedies van Sophocles, al weer ongeveer 2500 jaar geleden geschreven… De Franse toneelschrijver Jean Anouilh maakte er in 1942, tijdens WO II een bewerking van. Deze versie werd weer enigszins bewerkt, gespeeld door Het Nationale Theater. Wat een belevenis! En wat een timing! De thematiek is zo actueel.
Het verhaal
Oedipous heeft afstand gedaan van zijn troon. In de strijd om de macht doden zijn twee zonen Eteokles en Polyneikes elkaar. Hun oom Kreon wordt koning van Thebe en besluit dat Polyneikes, de opstandeling, geen begrafenis krijgt, maar in de open lucht moet wegrotten. Antigone, zus van de twee broers en verloofde van Kreon’s zoon Haemon, pikt dat niet en tot twee keer toe bedekt ze het lichaam van haar broer met zand. Ze weet dat ze daarmee haar doodvonnis tekent. Kreon probeert het te verhullen om Antigone niet te hoeven straffen, maar Antigone zelf werkt daar niet aan mee. Zij verzet zich tegen de amorele wetten die haar oom heeft afgekondigd. Er volgt een heftige confrontatie tussen Kreon en Antigone waarbij uiteindelijk Kreon niet anders kan dan Antigone te veroordelen. Dit leidt tot de dood van Antigone, maar ook Haemon en zijn moeder overleven de tragedie niet…
Naar het nu
In de versie van Jean Anouilh, vormt de strijd tussen Antigone en Kreon de kern van het stuk. Kreon moet als koning van het volk de boel bij elkaar zien te houden, doet dat met een strakke hand en ziet daarin voor niemand ook maar enige speelruimte. Antigone vecht daartegen, vecht eigenlijk voor haar vrijheid, waarvan ze weet dat ze die strijd verliest. Anouilh schreef zijn versie in een tijd dat Frankrijk voor de helft werd bezet door de nazi’s. Hij koos tijdens de oorlog geen partij voor bezetter of verzet. Dat is hem na de oorlog lang nagedragen.
Onder de regie van Nina Spijkers wordt het een ‘dialoog’ tussen macht en vrijheid. Spijkers in het programmaboekje: “We hebben Antigone’s nodig om de wereld te veranderen, Maar Kreons om hem draaiend te houden.’
Familiedrama en eenzame worsteling
Antigone is niet alleen een tragedie over een koning en het verzet. Met name in de intimiteit van een toneelpodium wordt het ook een familiedrama, waarbij Oom Kreon en nichtje Antigone in een hartverscheurende dialoog elkaars overwegingen fileren maar ook vergeefs tot elkaar proberen te komen. Beiden staan bij hun innerlijke strijd alleen. Dit komt op een bijzondere manier tot uiting in het decor, waar Antigone zich overwegend in het midden verplaatst op een soort catwalk. Soms leidt het tot intimiteit met een ander, zoals met haar verloofde Haemon of haar tante Eurydice, en zelfs met Kreon. Maar uiteindelijk staat ze er alleen voor. Dit komt het meest indrukwekkend tot uiting in een dans op een lied van Billie Eilish, ‘You should see me in a Crown’. Die kroon zal ze nooit opsteken.
Vorig jaar werd Yela de Koning genomineerd voor de Theo d’Or, voor haar rol in Coriolanus. Dat gaat dit jaar ongetwijfeld weer gebeuren vanwege deze glansrol. Laat ze deze prijs nu maar winnen!! En dat schrijf ik niet uit chauvinisme omdat ze een geboren Dordtse is!
Het Nationale Theater
Alles klopte in deze fantastische voorstelling van Het Nationale Theater. De regie van Nina Spijkers zorgde ervoor dat alles in elkaar paste. De twee absolute sterren op het podium waren Yela de Koning als Antigone en Mark Rietman als Kreon. Hun dialoog was indrukwekkend als een langgerekt duet uit een opera van Verdi. Het strakke en lichte decor versterkte de intensiteit.
Een wankel evenwicht
Regelmatig kijk ik nog terug op mijn werkzame leven. Na donderdagavond kan ik dat doen met een breder perspectief. Ik realiseer me dat je je bijvoorbeeld als bestuurder van een organisatie zowel in de schoenen van Kreon als in die van Antigone moet wringen, vaak tegelijkertijd. De grote uitdaging is om daar een goede balans in zien te vinden. Soms lukte me dat redelijk en soms was het een wankel evenwicht en viel je wel eens van dat podium. Mede dankzij verhalen en voorstellingen als Antigone kom je dan tot een inzicht dat het gaat om continuïteit en stabiliteit maar ook om vooruitgang, vernieuwing. En dat binnen samenlevingen, binnen organisaties en op je eigen levenspad. Dit soort voorstellingen heb je nodig om te leren maar vooral ook om van te genieten!!
Gezien in Kunstmin op 14 november 2024: Antigone
Uitgevoerd door Het Nationale Theater
Tekst: Jean Anouilh, vertaald door Bo Tarenskeen
Regie: Nina Spijkers
Antigone: Yela de Koning / Kreon: Mark Rietman
Tot en met 3 december 2024 in de Nederlandse theaters
