Ars Musica schittert in de Kunstkerk met Fanny en Felix
DORDRECHT - Zeven jaar duurt het project ‘Felix’ van muziekgezelschap Ars Musica. Jaarlijks wordt een thema uitgelicht over componist Felix Mendelssohn Bartholdy. Dit jaar gaat het om broer en zus Felix en Fanny. Het afgelopen voorjaar konden we het muziekgezelschap Ars Musica ook al verwelkomen met een mooi programma in het kader van dit project. Toen met de vrouwen van het Ars Musica koor. Een week geleden verzorgde Ars Musica nog in de Augustijnenkerk een vergelijkbaar programma rond Fanny en Felix met koorwerken. Dit weekend was het gezelschap te gast in de Kunstkerk met een meer intieme bezetting: het Ars Musica kamerorkest, solist Nanette Mans en pianist Mieke Verduijn. We zijn nu ongeveer halverwege.
Ars Musica is een vaste gast in Dordrecht. En daar mogen we heel blij mee zijn. Het is een energiek, muzikaal gezelschap dat boeiende programma’s ontwikkelt. Afgelopen vrijdag in de Kunstkerk was niet anders met Fanny en Felix.
Fanny
Felix Mendelssohn Bartholdy (1809 - 1847) was in zijn tijd misschien wel de meest gevierde componist. Hij reisde al op jonge leeftijd Europa door om onder meer zijn eigen composities uit te voeren. Fanny bleef thuis. Ook Fanny Mendelssohn Bartholdi (1805 – 1847) bleek over een zeldzaam muzikaal talent te beschikken. Alleen, in die tijd paste het niet dat een meisje / vrouw grootse triomfen mocht vieren. Muziek maken was prima, maar vooral voor het plezier van familie en vrienden. Het talent van Fanny bleef daarom aanvankelijk binnenskamers, in de salon van haar rijke ouders. Maar ondanks deze beslotenheid bleef dat talent van Fanny niet onopgemerkt. Beroemdheden als Franz Liszt en Robert en Clara Schumann stonden regelmatig op de gastenlijst. Het grootste compliment kreeg ze van haar muziekleraar: “Ze speelt als een man”.
Fanny speelde tijdens die ‘Sonntagsmusieken’ eigen composities en andere werk, van onder meer haar grote idool Johann Sebastian Bach. Dit verklaart ook dat het oeuvre van Fanny hoofdzakelijk uit kamermuziek bestaat. En net als Felix had ze een grote voorliefde voor het lied.
Dat Fanny uiteindelijk toch ook buiten haar eigen kring de erkenning van groot componist heeft gekregen was mede te danken aan het overlijden van vader Abraham. Ook haar man, de schilder Wilhelm Hensel, stimuleerde haar om haar werk uit te geven en te verspreiden. Dat werk omvat overigens ongeveer 460 muziekstukken, waarvan zoals gezegd veel liederen.
Fanny overleed in mei 1847 aan de gevolgen van een beroerte. Het hart van Felix brak. Het overlijden van zijn zus zal een rol hebben gespeeld in de verslechterende gezondheid van Felix die een half jaar later ook aan een beroerte overleed.
Programma
De Ouverure in C is voor zover ik weet het enige orkestwerk van Fanny. Het stuk duurt ongeveer 10 minuten en wordt nauwelijks in Nederland uitgevoerd. In het programmaboekje wordt het terecht geprezen om zijn grote zeggingskracht en sprankelende melodieën.
Naast deze ouverture kon een aantal van Fanny’s liederen natuurlijk niet ontbreken. Johann Wolfgang von Goethe (1749 – 1832), misschien wel de grootste Duitse dichter ooit, had oog voor het talent van Fanny, en Fanny had oog voor het grote dichterschap van Goethe. Veel van haar liederen zijn gemaakt op een tekst van de grote dichter. Misschien dat we in deze steeds killer wordende samenleving niet meer zo gewend zijn om te luisteren naar liederen die gaan over trillende nachtegalen en koerende duivenparen. Volgens mij wordt de wereld er niet slechter op als we deze muziek en teksten blijven koesteren. Uiteindelijk zingen we toch bijna altijd over de liefde:
Die Mainacht
Wann der silberne Mond durch die Gesträuche blinkt,
Und sein schlummerndes Licht über den Rasen streut,
Und die Nachtigall flötet,
Wandl’ ich traurig von Busch zu Busch.
Selig preis ich dich dann, flötende Nachtigall,
Weil dein Weibchen mit dir wohnet in einem Nest,
Ihrem singenden Gatten
Tausend trauliche Küsse gibt.
Überhüllet von Laub girret ein Taubenpaar
Sein Entzücken mir vor; aber ich wende mich,
Suche dunklere Schatten,
Und die einsame Träne rinnt.
Dit lied heeft overigens ook andere grote componisten geïnspireerd en op muziek gezet, onder meer Franz Schubert en Johannes Brahms.
Sopraan Nanette Mans hoorden we een maand geleden ook al klinken in de Augustijnenkerk, als solist bij het Requiem van Mozart. Een zingende nachtegaal, die haar plek heeft gevonden op de Dordtse podia.
Felix
Naast Fanny werd natuurlijk ook werk van Felix uitgevoerd. In 1830 ging hij op reis richting Italië. Tijdens een stop in München maakte hij kennis met een pianiste die hem inspireerde tot zijn eerste pianoconcert, afgelopen zaterdag uitgevoerd met soliste Mieke Verduijn, cum laude afgestudeerd aan het Haagse Conservatorium. Ik citeer met grote instemming het programmaboekje: “In het eerste deel wisselen virtuositeit en lyriek elkaar af. Na de fanfare klinkt een romantisch andante. Dezelfde fanfare luidt het presto in. In dit slotdeel kan de pianist zijn virtuositeit in alle proporties demonstreren” We vergeven het de schrijver of schrijfster van het programmaboekje dat de pianist een vrouw was, virtuoos was ze zeker!!
Liefting en Wantenaar
Geerten Liefting is een jonge componist en organist die speciaal voor dit Felixproject de compositie Volterra 1398 schreef. De zaterdag aanwezige Liefting zelf schrijft erover: “Ik gebruik in het middendeel een thema van Mendelssohn zelf, het beroemde Andante-con-moto uit zijn Italiaanse symfonie.” Ook het pianoconcert van Mendelssohn heeft hem bij dit werk sterk geïnspireerd.
Mathilde Wantenaar componeerde in 2022 haar Wandrers Nachtlied, in opdracht van het Internationaal pianofestival van Utrecht. Ars Musica hoornist Misha Sporck arrangeerde het stuk voor orkest en sopraan. Een heerlijke zoektocht van een wandelaar naar rust (opnieuw een tekst van Goethe), een oase van rust in de Kunstkerk.
Schubert
Ach ja, in mijn enthousiasme ben ik eigenlijk alweer veel te uitgebreid geweest met mijn terugblik. Dan heb ik het nog niet gehad over één van de grootste componisten Franz Schubert (1797 - 1828). Zijn Vijfde Symfonie klonk na een korte pauze. Je kunt het beschouwen als een ‘Lied ohne Worte’. Voor een symfonie een intiem muziekwerk, waarbij alle talenten van Schubert heerlijk tot wasdom komen. Het klinkt zo vanzelfsprekend en fris allemaal. De melodie triomfeert! Geschreven nadat hij de invloed van majestueuze Beethoven achter zich liet en voordat de duistere demonen zijn geest zouden gaan bewonen. Een parel.
Gezien en gehoord in de Kunstkerk op vrijdag 8. November 2024:
Ars Musica o.l.v. Patrick van der Linden, met het programma: Fanny en Felix
Solisten: Nanette Mans (sopraan) en Mieke Verduijn (piano)
Met werken van Felix en Fanny Mendelssohn Bartholdy, Geerten Liefting, Mathilde Wantenaar en Franz Schubert
