Godfried Bomans wandelde in 1935 twee dagen door binnenstad om zijn eerste boek Pieter Bas te kunnen schrijven
DORDRECHT - Bij de veelzijdige literaire loopbaan van Godfried Bomans speelde Dordrecht een belangrijke rol aan het begin. In 1935 wandelde de schrijver twee dagen door de binnenstad, voornamelijk om inspiratie op te doen voor zijn debuutboek over de Dordtenaar Pieter Bas. Dr. Gé Vaartjes onthult deze ontdekking in zijn biografie over Bomans, die in februari 2025 zal verschijnen.
Hans Berrevoets, die op zaterdag 19 oktober tijdens het nationale congres van de Oranjebond in de Grote Kerk de oudste stad van Holland, Dordrecht, presenteerde, mocht de wandeltocht van Bomans door Dordrecht van Vaartjes alvast aankondigen. Beiden waren mede-organisatoren van het eerste en tot nu toe enige Godfried Bomans-festival in december 2011 in Dordrecht.
Ontdekking
"Voor de Dordtse gemeenschap is het een ontdekking, al is het natuurlijk maar een detail in het leven van Bomans," aldus Berrevoets. Bomans werd geboren in 1913 en overleed onverwacht in 1971 na een schaakpartij.
De wandeling door Dordrecht in 1935 gaf Bomans de kans om de stad vanaf het geboortejaar van Pieter Bas, 1851, te beschrijven. "Dit heb ik voorzeker met vele grote mannen gemeen: dat ik in Dordrecht geboren ben," zo noteerde Bomans over zijn verzonnen personage Pieter Bas.
Top Naeff
Biograaf Gé Vaartjes kent Dordrecht goed. Hij promoveerde op de eerste Dordtse ereburgeres, Top Naeff (1878-1953). Volgend jaar is het 125 jaar geleden dat haar eerste echte Nederlandse meisjesboek, School-Idyllen, verscheen.
Lezing over Top en Pieter Bas
Top Naeff vond haar inspiratie zowel in Dordrecht als in het Gelderse Lochem. Op dinsdagavond 3 december zal Gé Vaartjes een lezing geven over zowel Top Naeff als Godfried Bomans in de centrale bibliotheek aan de Groenmarkt.
Hij doet dit op uitnodiging van Bart van Aanholt, die de avond organiseert aan de vooravond van zijn pensioen. Er deden lange tijd verschillende theorieën de ronde over wat Bomans had verzonnen over de eerste jaren van zijn creatie, en wat mogelijk op waarheid berustte.
Historie
Volgens Vaartjes was Bomans in principe niet zo geïnteresseerd in de historie. Sommige straten in Pieter Bas dragen namen die op geen enkele plattegrond van Dordrecht te vinden zijn. Wel noemt hij de Latijnse school waar Pieter Bas zou hebben gestudeerd, aan de rand van de oude stad. Dit klopt volgens Berrevoets, want tot ergens rond 1975 was het Johan de Wittgymnasium inderdaad te vinden nabij het Beverwijcksplein.
Leiden
Toen Pieter Bas rond 1868 in Leiden ging studeren, kon hij niet per trein reizen, omdat Dordrecht toen nog een eiland was, volledig omringd door water. Pas in 1872 werd een spoorverbinding aangelegd. In Pieter Bas reist de student na de pont in een diligence naar Rotterdam, vanwaar de trein naar Leiden vertrok.
Op zijn zeventiende werd Bas lid van het gezelschap Arti et Amicitia, zoals is vermeld in het boek. Deze herensociëteit is nu gevestigd aan het Vlak 1. Op pagina 96 van sommige drukken van Pieter Bas wordt de naam genoemd.
Plaquette
Volgens Berrevoets zou dit een geschikte plek zijn om eindelijk een plaquette te onthullen ter ere van Pieter Bas en Dordrecht. Zijn studentenstad Leiden en de stad Gouda, waar hij als burgemeester diende, hebben jaren geleden al in aanwezigheid van Bomans plaquettes onthuld.
Berrevoets: "Het blijft opvallend dat de geboortestad van Pieter Bas dit voorbeeld van Leiden en Gouda nooit heeft gevolgd. Vaartjes en ik hopen dat Dordrecht ter gelegenheid van de presentatie van de Godfried Bomans-biografie dit rechtzet."
Preek
De laatste keer dat Godfried Bomans in Dordrecht was, hield hij een speciale preek op 5 juli 1970 in de overvolle Grote Kerk, kort voor zijn overlijden. Hij sprak over de vernieuwing van de kerk. Bomans stond op de preekstoel op uitnodiging van de predikant van de kerk, ds. J.A. van der Meiden. Zij kenden elkaar via het literaire Dickensgenootschap.
Er was een tweede dienst gepland, maar Bomans overleed onverwacht in december 1971.
Overigens bij het eerste en tot nu toe enige Bomansfestival naar aanleiding van het boek Pieter Bas was er wel een gesprek in de stad: Hoe dik is het lijntje van het Bomans-leven naar Dordrecht. Haarlem is toch zijn stad? Dat klopt vindt ook het Bomans-genootschap dat er afgelopen weekeinde een bijeenkomst had. Toen Dordrecht aan Godfried Bomans aandacht besteedde in 2011, schreef het Haarlems Dagblad er ook over. Toen werd als bekende Dordtenaar ook ds. Perk genoemd, die ook bekend is als vader van dichter Jacques Perk. Overigens heeft Perk tot nu toe veel aandacht in straatnaamgeving elders gekregen, zoals Jaap Bouman noteerde in AD De Dordtenaar, maar nooit in Dordrecht. Wat dat betreft zou hij denkbeeldig Pieter Bas een hand kunnen geven, want zijn naam scoort ook niet in zijn geboortestad in de geest van de schrijver.
