Journalist Philip Elzerman: "Weekkrant Merwesteyn trendsettend in strijd tegen kranten"
DORDRECHT - De persgeschiedenis van Dordrecht, vooral van na de Tweede Wereldoorlog, levert vooral verhalen van vergane glorie op.
Philip Elzerman besloot een geschiedenis van zijn weekblad Merwesteyn op papier te zetten. Dat gratis blad begon in 1958 met zijn ouders als ondernemers.
Daarvoor waren in de stad vooral de dagbladen de nieuwsorganen. Het waren Dordtse titels die pasten in de tijd van de verzuiling. De namen zijn meestal vergeten en toegevoegd aan het geheugen van het Stadsarchief.
De gratis bladen die huis-aan-huis werden verspreid, hadden titels zoals Nieuwsblad voor Dordrecht-Zuid, Merwesteyn, De Woensdag, Drechtstreek-Dordt en De Stem van Dordt.
Alleen Dordt Centraal van Piet van Westen verschijnt nog met een weekeditie en wijkkranten. Themakrant De Plusser van Dordt Centraal is gericht op met name de seniorenmarkt.
Ad De Dordtenaar
Nadat De Dordtenaar in 2005 Ad De Dordtenaar ging heten, verdween bij het kopblad van het AD de eigen hoofdredactie. Zuid-Holland Zuid kreeg een regio-katern. Het huis-aan-huisblad werd verkocht.
De Stem van Dordt (op woensdag) en De Stem van het Weekend (op vrijdag) gingen onder leiding van Jack van Aken elders door. Uiteindelijk corrigeerde de markt zich en overleefde alleen Dordt Centraal.
Merwesteyn-historie
In de oude tijd ging het om acht dagbladtitels, die een Dordtse redactie hadden of Dordtse redacteuren. Dat is voorbij. Philip Elzerman legde als laatste echte Dordtse redacteur van het gratis weekblad Merwesteyn vanuit zijn perspectief een verhaal over de pershistorie vast in bijna 40 pagina's. Op Twitter wordt al de suggestie gedaan om het verhaal van Elzerman in boekvorm uit te geven.
Merwesteyn staat voor hem voor een bijzondere historie tussen 1958 en 2005. "Het verhaal van een trendsettend Dordts huis-aan-huisblad dat het met succes opnam tegen de plaatselijke dagbladen", aldus de conclusie van junior Elzerman op papier.
Toen Philip in 2002 met pensioen ging, was binnen drie jaar de titel weekblad Merwesteyn verdwenen. Moeder Wytske liet overigens weten dat zij de verhuizing van het kantoor, uiteindelijk naar buiten Dordrecht – met Papendrecht als vestiging – een strategische blunder vond.
Dat bleek de opmaat te zijn van de verdwijning van de titel.
Foto beeldbank uit 1972: Directeur Merwesteyn Wytske Elzerman - Pijlman gaat met pensioen en werd door wethouder L. (Laurens) van Bohemen (rechts) uitgezwaaid. Links staat Wytske opvolger Jan Valster.
Drukinkt ouders
Als oudste zoon van Wytske Elzerman-Pijlman en Pieter Elzerman concludeert Philip dat zijn ouders als ondernemers/uitgevers drukinkt in hun aderen hadden. Vanuit het kantoor en huis aan de Emmastraat ontwikkelde zich een familiebedrijf, waarbij ook zoon Han een belangrijke rol speelde.
Philip omschrijft zijn moeder als een echte dame. "Wytske overleed op 94-jarige leeftijd in 2008. Ze werd met een verse krant in haar kist gecremeerd. Vader overleed al op 58-jarige leeftijd. Dat was in 1970, achter zijn bureau aan de Emmastraat, met de net van de pers gerolde Merwesteyn in zijn handen", aldus de geschiedschrijving op papier.
Transfermarkt
Overigens, als er een transfermarkt zou zijn geweest, deed Merwesteyn in de combinatie met bevriende regionale titels een goede aankoop toen Wytske in 1972 stopte als directeur (zie ook de foto!).
Jan Valster kwam over van de Kombinatie uit Zwijndrecht. Valster was in die plaats prominent raadslid voor de CHU. Hij vormde onder het motto "twee voor een" de protestantse politieke combinatie met de ARP. Wim T. Los werd namens die partij en ook namens de CHU wethouder. Jan droomde soms van het burgemeesterschap op een waddeneiland, maar het werd uiteindelijk helemaal Dordrecht.
In Dordrecht combineerde Valster snel zijn werk als uitgever met het voorzitterschap van de Dordtse Ondernemers Vereniging (DOV). Intussen was Jan Dordtenaar geworden. Hij woonde aan de Korte Scheidingsweg.
Valster bekende later een andere politieke kleur en werd VVD-raadslid in Dordrecht. Hij viel op door zijn welsprekendheid.
De Dordtenaar
De BV Dordtenaar had eens Valster ook wel als directeur gewild. Valster vond dat zijn pensioen niet goed genoeg verzekerd was voor de toekomst, zo zei hij openhartig tegen een journalist van dagblad De Dordtenaar. Zijn (maatschappelijke) betekenis in Dordt werd uiteindelijk tot uitdrukking gebracht in de openbare ruimte met de Jan Valsterweg (1929-1994).
Alhoewel Jan voor ondernemersbelangen stond, viel hij ook op in de raad door zijn invloedrijke samenwerking met de raadsleden Duco de Bruin (GroenLinks) en Leo Damen (PvdA). Deze coalitie kon zo ook in openbare commissievergaderingen het college B. en W. onder druk zetten.
Perspectief
Valster zette lange tijd het perspectief voort dat bij de uitgave paste, vooral in de tijd dat weekkrant Merwesteyn aan de Emmastraat 21-23 zat.
Het Vrije Volk nog in een glorietijd met kantoor aan de Spuiweg
Markt
Vooral het begin was heftig om zich in de markt te vechten. De thuiskrant klopte graag de oplagecijfers op in de (commerciële) strijd met de grote concurrent Dagblad De Dordtenaar. "De grootste krant op het eiland van Dordrecht" werd een belangrijk verkoopargument.
De uitgever aan de Johan de Wittstraat en later aan het Bagijnhof sliep niet. BV De Dordtenaar moest het gratis weekblad De Drechtstreek in Dordrecht in de markt zetten om samen met het dagblad – de marktleider – ook te kunnen zorgen voor de zogeheten huis-aan-huisdekking in de strijd om de adverteerders. Overigens, twee jaar voordat Merwesteyn begon, had de krant wellicht de bekendste sportverslaggever in eigen historie in huis: Theo Koomen.
De uitgevers gingen hard tegen elkaar in. Moeiteloos werd geschreven over 55.000 brievenbussen die op het eiland werden gevuld met hun producten.
Naam
Het medialandschap wordt ook door mensen herkenbaar. Zo werd dagblad De Dordtenaar, dat in september 2005 als AD De Dordtenaar nog nadrukkelijker bijblad werd van het landelijke AD, vanaf de beginjaren de krant van L.W.A. (Lou) de Bot genoemd. Hij was tevens als voorzitter het gezicht van tennisclub Dash 35. Sterverslaggever Jan Vos doopte in een jubileumeditie De Bot om als dompteur aan het Bagijnhof. Uiteraard was hij er trots op dat De Dordtenaar in 1946 negen dagen eerder in april op de markt was dan het Algemeen Dagblad van Willem Pluygers.
Piet de Meer
Meer is inmiddels voltooid verleden tijd. Pakweg zeven jaar geleden – voordat De Stem van Dordt als titel van de markt werd gehaald – was het de krant van Piet de Meer. Hij was een speciale verslaggever. Piet schreef weinig op, maar vaak zeiden mensen die hij had gesproken: "Het is toch wel mijn verhaal."
Piet overleed in oktober 2017 op 62-jarige leeftijd. Dagblad Trouw tekende zijn levensverhaal op.
Een idee om ergens op het eiland van Dordrecht een Piet de Meerbank neer te zetten, is nog een droom gebleven. CDA-raadslid Kees Rovers stelde een keer voor om op openbare banken naamplaatjes aan te brengen. Ook dat is nog wensdenken gebleven.
Piet was, voordat hij De Stem van Dordt naar zijn hand zette, het gezicht van het zogeheten positieve weekblad Woensdag, ook onderdeel van BV De Dordtenaar. De titel De Stem van Dordt deed het beter volgens de advertentiemensen. De zogeheten dubbelloop – twee gratis bladen uit een uitgeversstal – werd gestopt. In 1976 begon Piet trouwens bij de Merwesteyn.
Binnenkort is er weer een historisch moment. Het protestants-christelijke Dordts Dagblad werd in februari 1975 geschiedenis. De lezers kregen Trouw in de bus of hadden eerder al gekozen voor het Reformatorisch Dagblad (RD). De laatste Dordts Dagblad redactiechef was Barend Mensen. Hij was de eerste journalist die in februari 1953 schreef in een ANP-bericht over de watersnood.
Fokko van der Straaten
RTV Dordrecht werkt anno nu samen met andere lokale omroepen aan de aanstaande landelijk gesubsidieerde streekomroep 056. Het is nu al helder dat een vrijwilliger van het eerste uur, Fokko van der Straaten, ook al denkt dat die verandering vergane glorie zal opleveren.
Hij zei dat openhartig in het programma van presentator Ad van den Herik. Op de foto hieronder zijn ze samen op pad met wijlen Piet de Meer.
Piet van Westen
In feite zijn er nog twee media-vormen die Dordrecht als kern en vertrekpunt hebben en houden. Allereerst is dat Dordt Centraal van Piet van Westen. Hij slaagde er knap in zich staande te houden in de veranderde mediawereld. De gemeentepagina's – zoals dat heet – staan in zijn krant. Piet heeft ook als uniek punt de overlijdensberichten. Twee pagina's is soms standaard. Heel vroeger vond je veel overlijdensberichten nog in het dagblad, maar die tijd lijkt voorbij te zijn.
Uiteraard tellen de advertentie-specialisten elke week minstens welke betaalde boodschappen bij de concurrentie meegaan.
Dordrecht.net
Daarnaast is nieuwssite Dordrecht.net allereerst op Dordrecht gericht, met Hans Huisman als directeur/uitgever/hoofdredacteur. Huisman heeft overigens in de Drechtstreek ook vergelijkbare nieuwssites, waarvan Papendrecht.net in november een kwart eeuw bestaat.
"No Guts, No Glory" is de titel van de geschiedschrijving met de pen van Philip. "Geen lef, geen glorie" zou de Nederlandse vertaling kunnen zijn.
"Succes is het vermogen keer op keer te falen, zonder je enthousiasme te verliezen," is voor de Elzerman-historie een belangrijk citaat van de Britse premier Winston Churchill.
Lef
Het woord lef in de vertaling van No Guts, No Glory in de Merwesteyn-historie staat ook voor strijd, zowel op zakelijk als persoonlijk vlak. De ouders van Wytske Elzerman - Pijlman hadden bedongen dat de Merwesteyn niet op het gehele eiland zou worden bezorgd om hun blad in Krispijn en Wielwijk niet in de wielen te rijden. Toen die keuze werd gemaakt, stonden de familieverhoudingen op scherp. Het blad van pa Pijlman – Het Nieuwsblad voor Dordrecht-Zuid – ging uiteindelijk ten onder.
Het markante was wel, in die tijd rond 1960, dat Merwesteyn voor bezorgers om overal te komen adverteerde in Dagblad De Dordtenaar. Dat was succesvol.
Daarnaast werd de formule vastgelegd dat de weekuitgave 75 procent uit advertenties zou bestaan en 25 procent uit redactie. De redactie kreeg een langere periode een redactie-statuut.
Uiteindelijk gingen de latere eigenaren, na het Elzerman-tijdperk, het blad binnen hun concern in Zuid-Holland vooral zien als commerciële (bij)bladen om de capaciteit van de drukpersen maximaal te benutten.
Sjors Grootenboer
Speciale aandacht krijgt in de geschiedschrijving de advertentieman van De Dordtenaar, George (Sjors) Grootenboer. Hij trad in 1960 daar aan. Grootenboer vond de Merwesteyn maar hinderlijk op de adverteerdersmarkt. Wie daarmee zaken deed, kocht een kat in de zak, aldus zijn BV De Dordtenaar. Grootenboer beschreef zijn leven in een eigen boek.
Na een conflict rond 1980 vertrok hij bij BV De Dordtenaar. Hij had het andere weekblad zo goed geanalyseerd, dat hij De Stem van Dordt met Henny Goudt in de markt zette.
Het duo schuwde het nieuws niet, dat eerder het exclusieve terrein leek van het dagblad. Telegraaf-journalist Henk Schroder – van de familie van eens hotel Ponsen – hielp al snel mee vanaf 1981 door nieuws met een Dordtse bril op aan te leveren. Dat viel direct op bij de nieuwsredactie van Dagblad De Dordtenaar.
Beginnend journalist Thijs Blom (vanaf 1983) ontwikkelde in de eerste jaren zijn journalistieke talenten bij De Stem van Dordt.
Thijs Blom werd vanaf 1989 tientallen jaren het Dordtse gezicht bij Radio Rijnmond en later RTV Rijnmond, tot half 2024. Zijn visie op Dordrecht is ook al tientallen jaren wekelijks te vinden in Dordt Centraal. De naam Kronkelaar die hij ook voerde, is inmiddels verleden tijd.
Overigens werd de titel De Stem in 1996 aangekocht door: BV De Dordtenaar. De initiatiefnemers Grootenboer/Goudt gingen denken aan hun pensioen. Grootenboer liet zijn dagboek-aantekeningen verwerken tot een boek over zijn leven, dat werd geschreven door Henk Schreuder (nu 76 jaar jong).
Perswereld
Elzerman keek vooral vanuit zijn Merwesteyn naar de perswereld. De dagbladen en de gratis bladen waren periodes echt concurrentie, alhoewel zes dagen per week in huis of maar één keer per week een groot verschil is.
Volgens Philip Elzerman deden de andere redacties van de toen nog in Dordrecht uitkomende dagbladen een poging om journalistiek tegengas te geven. De (wekelijkse) persconferentie van de burgemeester – dan hoorde je erbij – moest verboden terrein blijven voor Merwesteyn.
Volgens Philip Elzerman spande De Dordtenaar samen met het Dordrechts Nieuwsblad, het Vrije Volk en het Dordts Dagblad met de steun van toen nog hoofdvoorlichter Jan Eijkelboom. Overigens was Eijkelboom nog een korte periode hoofdredacteur van Dagblad De Dordtenaar voor het tijdperk Gerard Bergers en daarna Hans Kerstiens.
Burgemeester
Burgemeester mr. J.J. van der Lee ging niet mee in de poging Merwesteyn te boycotten. Hij was volgens alweer Philip een fan van het blad.
De Merwesteyn had ook in de jongerenwereld een eigen plek veroverd. Vooral de wereld van de popmuziek werd op de voet gevolgd. Dat was niet vreemd, gezien het feit dat Philip Elzerman ook frontman was van de band The Zipps.
Onder leiding van de spraakmakende GertJan van Wijk werden journalisten, die er volgens hem toe deden, gevraagd om mee muziek te maken in het zogeheten Flush Press team. De Dordtenaar kwam redactioneel toen in de krant met het antwoord jongerenpagina Kwink.
1 april
Met trots schrijft Philip ook over de 1 aprilgrappen die in de Merwesteyn werden gemaakt. Fotograaf Adrie Barten en Philip bedachten dat in het grootste geheim. Merwesteyn werd zelf ook meermalen nieuws.
Zo was de vrouwenbeweging in 1979 boos op het blad, omdat er vrouwonvriendelijke grappen in het blad werden gemaakt. Een gesprek in de krant met huisjesmelker en later raadslid Koning – met Philip ten Brink als journalist – leidde zelfs tot de talkshow van Sonja Barend.
De kritiek was dat de krant zonder kritiek Koning aan het woord had gelaten en te weinig acht had geslagen op de altijd aanwezige verantwoordelijkheid als uitgever om iets openbaar te maken via de drukpers.
Namen
De geschiedschrijving sluit op pagina 37 af met namen van mensen die het blad door de historie hebben geholpen. Er passeren 51 namen van buiten de familiekring. Negen mensen die bij de Merwesteyn betrokken waren in de journalistiek, zijn inmiddels uit de tijd. Philip noemt ter herinnering de namen in het (eerste) boek over de historie vanaf 1958, waarbij zijn vader elders wordt genoemd: Cato Groos, GertJan van Wijk, Leon Zoeteman, Louise Vos, Piet de Meer, Philip ten Brink, Pieter Kerkwijk, Adrie Barten en Rinie Boon.
Merwesteyn-historie uit andere bron: (tekst van RTV Dordrecht website)
BRON RTV Dordrecht met verwijzing naar YouTube
In een nieuwe aflevering van Op Pad Met Ad spreekt Ad met Philip Elzerman over zijn nieuwe boek ‘No Guts, No Glory’, vernoemd naar de levensvisie van Philips moeder. Dit boek vertelt het verhaal over voormalig huis-aan-huisblad Merwesteyn.
Philip Elzerman schrijft zijn boek met een kijk op het verleden. Hij bespreekt een tijd waarin het weekblad nog in volle bloei was en alsmaar groeide. Hij blikt terug op hoe zijn ouders het blad oprichtten en op zijn eigen tijd als journalist bij het weekblad. Hoe anders was dit destijds?
Ook halen Ad en Philip herinneringen op over de grote 1 aprilgrap van Merwesteyn, die Philip en de redactie van het blad destijds nauwkeurig uitvoerden en zo duizenden mensen in Dordrecht fopten.
Niet alleen het verleden werd besproken in deze aflevering, maar ook kijken Philip en Ad naar de huidige situatie binnen de journalistiek en hoe het nu is om journalist te zijn.
De hele aflevering van Op Pad Met Ad is te zien op YouTube.
