Dochters van Dordrecht 4: Regoris’ lot
Vissers noemen het ‘bijvangst’, als ze iets in hun netten aantreffen dat ze niet nodig hebben. Ook ik stuit nogal eens op bijvangst: verhalen die niet binnen het kader van Dochters van Dordrecht passen. Soms zijn die verhalen zo boeiend, dat ik het jammer vind dat niemand ze meer kent.
Zo kwam ik bij mijn zoektocht naar de 19de-eeuwse zangeres Wilhelmine Gips haar oom Regoris tegen. Deze oom was al overleden voordat Wilhelmine geboren werd. Maar zijn korte leven is zo opmerkelijk verlopen, en zo tragisch geëindigd, dat ik besloten heb dit blogartikel aan hem te wijden. Foto hiernaast: Regoris,zoals hij werd afgebeeld door een mede-soldaat. Bron: Hout en Schepen
Regoris Gips wordt in 1789 geboren in Dordrecht. Zijn vader Pieter Gips is scheepsbouwer en heeft een werf aan de Lijnbaan. Daar werken de meeste zoons uit het gezin Gips en het is de bedoeling dat ook Regoris dat gaat doen. Maar als Regoris een jaar of 20 is neemt zijn leven toch een andere wending. En dat komt door niemand minder dan… Napoleon Bonaparte.
Nederland is in die tijd namelijk ingelijfd bij Frankrijk. Napoleon trekt met zijn legers door Europa om gebieden te veroveren. Overal in Nederland worden jonge mannen opgeroepen om voor de Franse keizer te gaan vechten. Ook Regoris.
Napoleon Bonaparte. Bron: Regionaal Archief Dordrecht.
Regoris moet zich in 1811 in Den Haag melden. Vandaar marcheert hij met zijn compagnie naar Antwerpen. Daar is hij redelijk veilig, stelt de familie opgelucht vast. Hij hoeft er namelijk niet te vechten; Regoris is ingedeeld bij een corps dat schepen, pontons en bruggen moet bouwen.
Het lijkt er zelfs op dat de jongens zich stierlijk vervelen. Een van van de andere dienstplichtigen heeft volop de tijd om een portret van Regoris te maken. Het wordt een wat kinderlijke tekening die Regoris naar huis stuurt. Op de achterkant schrijft hij: ‘Dit is mij portred maar hij leikken niet veel na mij. Houd hem tog in waarde.’
Ook volgens de spellingregels van die tijd is het niet bepaald een foutloos geschreven berichtje. Maar Regoris heeft wel een vooruitziende blik. Het portret zal inderdaad nog zeer waardevol worden voor zijn familie.
Als Napoleon in 1812 zijn legendarische nederlaag in Rusland heeft geleden, krijgt dat ook gevolgen voor de Antwerpse troepen. Want de keizer is vanuit Rusland naar Duitsland gevlucht, waar hij zijn manschappen hergroepeert. Overal uit zijn rijk laat hij nieuwe troepen aanrukken. Ook het onderdeel waartoe Regoris behoort.
Het gerucht van die maatregel verspreidt zich in januari 1813 en bereikt ook Regoris’ familieleden in Dordrecht. Nu maken ze zich pas echt zorgen om zijn veiligheid. Regoris’ broer Dirk vraagt een visum aan om naar Antwerpen te mogen reizen. Hij is te laat: Dirk krijgt het papiertje pas op 15 februari, terwijl Regoris’ bataillon al op 17 februari naar Duitsland vertrekt. Het lukt de broers niet meer om elkaar nog te ontmoeten. Tot teleurstelling van Dirk ongetwijfeld. Hij beseft vast, dat de kans klein is dat hij Regoris nog zal terugzien.
In maart is Regoris in Munster en daar schrijft hij in zijn onbeholpen taaltje een brief naar huis. Hij heeft het zwaar gehad tijdens de mars vanuit Antwerpen, laat hij weten:
‘…bij den eenen boer krijge wij wat en bij de andere steele wij wat en zoo kome wij an de kost; maar in dit land is het slegt marsen. Want wij hebbe gepasseerde dag een groote mars gehad die zwaar viel over berge en bosse en struike en tot ons knieje toe door de slik …. zoo veel zieke en geblesseerde die ons al tegen zijn gekomen … Die gaan alle na Holland omdat hier en hogerop de hospetale zoo vol zijn…. Als de goede God nog eens geeft dat ik weder terugkeert dan zal ik u alle genoeg weete te verhaale.’
En hij eindigt met: ‘Verders de hartelijke groetenis aan u alle en aan mijn zuster en aan de heele vamili. Ik blijf met achting u zoon Regorus. Doet ook de groetenis aan Pietje in de Nieuwstraat.’
In april 1813 is Regoris in Maagdenburg, waar hij wordt ingezet bij het herstellen van pontons. Hij schrijft naar huis dat zijn soldij maar net genoeg is om eten en drinken van te kopen. Het laten herstellen van zijn kleding heeft hem veel geld gekost. Hij zou nog wat nieuw ondergoed kunnen gebruiken, maar daarvoor heeft hij geen geld meer. Voorzichtig vraagt hij zijn familie om hem kleding te sturen maar: ‘ … zoo u het niet schikke kan, u moet er niet voor ontbloote want anders wil ik liever nog wat lijden.’
Regoris voorvoelt blijkbaar wat hem gaat overkomen, want hij eindigt met: ‘Door mijn gedaan, door mijn geschrefe, God weet hoe lang dat ik zal leeven. Leef ik lang of leef ik kort, het is de wil van mijne God. vaarwel.’
De brief is inderdaad een vaarwel. Regoris’ bataljon belandt uiteindelijk in het vestingstadje Torgau, dat begin december door de Russen wordt gebombardeerd. Een deel van de stad vliegt in brand. De bevolking zit opeengepakt in het resterende deel, zonder drinkwater. Er breekt typhus uit. Op 10 januari 1814 geeft de stad zich over.
Ergens in dat beleg van Torgau gaat Regoris ten onder. Hoe precies wordt nooit duidelijk. Zelfs zijn lichaam wordt nooit teruggevonden. In 1817 laten zijn ouders nog een onderzoek uitvoeren naar de toedracht, maar ook dat levert niets op.
De tekening en de brieven van Regoris zijn het enige dat ze nog van hem hebben.
Pieter Gips, de vader van Regoris. Bron: Hout enSchepen
Dingena van Limmen, de moeder van Regoris. Bron: Hout en Schepen
(Informatie in dit artikel is ontleend aan het boek ‘Hout en Schepen, uit de geschiedenis van de houtwerkingsbedrijven Gips’, geschreven door F.B.J. Gips in 1941. Ook de afbeeldingen van Regoris en zijn ouders zijn uit dit boek afkomstig.)
-S.jpg)
