Stempelmachine

Wie kent niet het programma De Rijdende Rechter? De vraag is altijd hoe deze buren, meestal aanklager en slachtoffer, daarna verdere leven met elkaar. Wordt dit programma gesponsord door makelaars? De wijze van onderlinge communicatie in dergelijke programma’s is fascinerend. Maar niet alleen daar, ook in de politieke arena. Zo is minister Faber heel goed in het in herhaling vallen. Het woord stempelmachine gebruikt ze in één uur zeven keer tijdens het vragenuurtje wat voorafging aan het Kamerdebat over haar weigering om lintjes aan vijf COA-vrijwilligers uit te reiken. In de wijze van communiceren zie je vaak zich herhalende patronen. Een heldere manier om in communicatiepatronen te ontdekken is met behulp van de toegankelijke theorie en methode van Transactionele Analyse (TA).
Dat vraagt voor wie hier niet mee bekend is enige uitleg. Volgens Eric Berne, de grondlegger van TA, is ieders persoonlijkheid te analyseren in termen van drie sub persoonlijkheden, die hij ego toestanden of ego posities noemt: Ouder, Volwassene en Kind. Ze staan met hoofdletter, als volwassen persoon schakelen we tussen de ene ego toestand naar de andere, afhankelijk van hoe we ons voelen en wat we denken. De wijze waarop iemand reageert op gedrag van een ander wordt bepaald door de ego toestand waarin hij of zij zich bevindt. De transacties die worden uitgewisseld kun je analyseren, vandaar de naam Transactionele Analyse. Als mensen ontevreden zijn over hoe een gesprek verloopt, dan levert dat veel ongenoegen op en zorgt dat voor een breuk in de communicatie. Ouders met kinderen in de puberteit zullen dit zeker herkennen.
Kijken we nu, na deze lange inleiding, specifieker naar het Kamerdebat over deze lintjes weigering dan zie je een duidelijk patroon in de communicatie tussen deze minister en de oppositie. Bij bekvechten zie je twee Kritische Ouder ego posities die ruziën: Wilders en Timmermans die elkaar verbaal te lijf gaan.
Bij wederzijdse verwijten tussen Faber en de oppositie zie je de Ouder ego positie tegenover de Kind positie. Het leidde bijvoorbeeld tijdens het vragenuurtje tot een mededeling van Thierry Aartsen van de VVD. Hij zegt: ‘‘Als ik niet wil tekenen, teken ik het niet’, de laatste keer dat ik dat iemand hoorde zeggen, was toen ik vanochtend mijn dochter naar de peuterspeelzaal bracht.” Hij reageert vanuit de Kritische Ouder tegenover het in zijn ogen rebelse Kind gedrag van de minister. Interviews tussen pers en Faber vertonen ook vaak dit patroon, denk aan een antwoord als ‘Ik ben beleid’ naar aanleiding van omstreden borden bij asielzoekerscentra.
Een ander voorbeeld is het bezoek van Zelensky bij Trump waar Trump vanuit Kritische Ouder Zelensky in de nederige Aangepast Kind positie wilde manoeuvreren. Zelensky pikte dat niet en bleef weerwoord bieden vanuit een Volwassen positie. Wat weer ergernis opleverde: Wees dankbaar! Ook in de handelsoorlog tussen Trump en Europese woordvoerders zie je eenzelfde patroon: Kritische Ouder Trump vindt dat andere naties rijk werden ten koste van de VS. De tegenreacties laten zich raden.
Wat is de oplossing voor dit soort communicatie? Een of beide gesprekspartners moet wisselen van ego positie om zo de communicatie te herstellen. Ben benieuwd welke politici zich weleens hebben verdiept in TA.