Filosofisch café: -- Hoe dacht Helmuth Plessner over de mens? --
Iedereen denkt wel eens na over belangrijke levensvragen: wat is het goede dat ik moet doen? Waar mag ik in geloven en waar mag ik op hopen? In het Filosofisch Café gaat het over deze vragen. Niet om een pasklaar antwoord te krijgen, maar om samen na te denken en te leren.
Helmuth Plessner
Deze avond staat in het teken van de Duitse filosoof Helmuth Plessner. De denker was actief in het interbellum, een boeiend hoofdstuk in de geschiedenis van de filosofie. Ook vanwege het feit dat de filosofen de oorlog onderling nog eens dunnetjes leken over te doen. Zo boycotte de bekendste van hen, Martin Heidegger (die een dubieuze rol speelde bij de opkomst van de Nazi’s) de carrière van de filosoof Helmuth Plessner.
In de schaduw van Heidegger
Helmuth Plessner emigreerde noodgedwongen in de jaren dertig naar Nederland en was 15 jaar hoogleraar in Groningen. In de oorlog publiceerde hij zijn bekendste werk ‘Lachen en Huilen’ dat in het Nederlands werd vertaald in 1961 en veel herdrukken kende. Weinigen zullen Plessner vandaag de dag kennen, maar hij is een originele filosoof die meer aandacht verdient dan hij heeft gekregen.
Mens is lichaam én heeft lichaam
In deze lezing geeft Jan Vorstenbosch een korte biografische schets, waarna hij Plessners pioniersvisie op de betekenis van de filosofische antropologie zal uitleggen. Centraal hierin staat het idee dat de mens een ex-centrische positie heeft. Die positie kenmerkt zich doordat de mens een lichaam is én dat tegelijkertijd heeft. Als lichaam is de mens verbonden met de natuur. Maar als mens die een lichaam heeft, ontstaat er een afbakening tussen het zelf en het daarbuiten. Het is een afbakening die de mens zelf actief vormgeeft, zodat ze dynamisch is.
Samenbrengen van zijn en hebben
Wanneer wij de wereld waarnemen, vooronderstellen we onszelf als wezen in die wereld. Dat zelf-begrip is verder gevormd door onze taal en cultuur. Hierdoor is elk zoeken naar betekenis altijd een zoeken naar het samenbrengen van onze manieren van lichaam-zijn (verbinding met natuur) en van een lichaam hebben (grens tussen zelf en niet-zelf).
Spreker Jan Vorstenbosch
Jan Vorstenbosch is ethicus en gepensioneerd universitair docent. Hij is gespecialiseerd in toegepaste ethiek met een brede interesse in ethiek van sport, mensenrechten en ethiek in het algemeen. Daarnaast geeft hij regelmatig de broodnodige ethische reflectie op het nieuws van alle dag in verschillende media.
