Dordtissimo in concert
Ieder jaar presenteert Dordtissimo in de Wilhelminakerk aan de Blekersdijk een scratch-uitvoering van een bekend meesterwerk. Dat is ook dit jaar het geval. We hebben voor 2017 gekozen voor het Deutsches Requiem van Brahms. Niet eerder begon een scratch-uitvoering met zo’n zacht en gedreven intro van koor en orkest. Je moet er bij zijn om dat te kunnen horen.
De hele uitvoering beslaat ruim één uur en kent vele sublieme koor- en solopartijen. Bij de solisten maken we voor het eerst gebruik van (net afgestudeerde) zangers van CODARTS uit Rotterdam: sopraan Sara Moreira Marques en bariton Joachim Verhoog. De muzikale ondersteuning is in handen van het bekende Dordts Kamerorkest. De directie is in handen van Ries van der Zouwen
Voor de pauze brengt het DKO enkele werken van Bach en Vivaldi ten gehore. Vivaldi inspireerde met zijn vioolconcert zijn collega Bach bij enkele clavecimbel-werken. Brahms componeerde daarop de cadens van zijn Requiem. Al deze grootmeesters zijn dus nauw verbonden met elkaar in hun muziek. Een prachtig programma om te beluisteren. De directie is in handen van Casper van Nugteren.
De zaal is open om 19.00 uur en het concert begint om 19.30 uur precies. Kaarten zijn aan de zaal te koop voor € 20,00. U bent echter een stuk goedkoper uit in de voorverkoop (€15,00). Dat kan in de winkel Dordrecht Klassiek op de Voorstraat 435 of door overmaking van het juiste bedrag naar NL69INGB0000933955 t.g.v. Dordtissimo o.v.v. “TK scratch” + uw naam. De bestelde kaarten liggen dan bij de entree voor u op uw naam gereed.
Hieronder leest u enkele achtergronden over:
• Het Dordts Kamerorkest en hun programma voor de pauze
• Bach in een snapshot
• Vivaldi in een overview
• Brahms met diepgang
Dordts Kamerorkest - Eén graad van verwijdering.
Men zegt: ieder persoon op aarde is verbonden met de ander, door op zijn hoogst, 6 graden van verwijdering. Op dit concert met muziek van Vivaldi en Brahms zijn allen met elkaar verbonden door slechts éen graad van verwijdering : J.S.Bach.
Van Vivaldi waren tijdens zijn leven veel werken helemaal niet zo bekend, pas met zijn rijzende populariteit realiseerde men zich wat een enorme invloed hij had op Bach.
Het is geen geheim dat Bach op zijn beurt van grote invloed was op Brahms.
Vanavond hoort u Vivaldi, ontdekt u iets van Vivaldi bij Bach en iets van Bach bij Brahms.
Het repertoire van het DKO bestaat vaak uit bekende meesterwerken uit de barok, voor het eerste deel van het programma vanavond was die periode dus een logische keuze.
Naast de werken vol van ritmische vitaliteit en harmonische vondsten zoals we die kennen van " de rode priester", het concerto in g en een concert voor fagot en strijkers ook een a-typisch werk: " al Santo Sepolco", het heilige graf, waarin op een voor die tijd ongewone wijze de passie van Christus op schrijnende wijze wordt verbeeld.
Van de grote meester zelf tenslotte het concert voor viool en hobo, geschreven in de tijd dat Prins Leopold zijn broodheer was. Bach componeerde in deze periode stukken voor viool en andere instrumenten, zoals hier de hobo. Hij maakte later ook een bewerking voor twee clavecimbels. Omdat het origineel van de viool/ hobo versie niet bewaard is gebleven, vormde deze bewerking een onmisbare bron bij de reconstructie.
Bach componeert in deze periode de clavecimbel-werken BWV 1052-1065. Om de aanhef van de toelichting nog eens te onderstrepen: 1052 is gebaseerd op Vivaldi's Vioolconcert RV 208 en Johannes Brahms componeerde een cadens voor het 3e deel van het concert.
Sinfonia " al Santo Sepolcro " RV 169. A. Vivaldi
Concert voor fagot en strijkers in C RV 478 A. Vivaldi
Concerto in g RV 578. A. Vivaldi
Concert voor viool en hobo BWV 1060 J.S.Bach
Johann Sebastian Bach (1685 – 1750)
Hij werd geboren in Eisenachen was een Duitse componist van barokmuziek, organist, klavecinist, violist, muziekpedagoog en dirigent. Hij wordt door de meeste muziekwetenschappers beschouwd als een van de grootste en invloedrijkste componisten uit de geschiedenis van de klassieke muziek vanwege de inventiviteit waarmee hij melodie, harmonie en ritme, maar ook diverse muziekstijlen uit zijn tijd en dansvormen combineerde, wat vele componisten na hem inspireerde en wat ze ook trachtten te evenaren.
Antonio Vivaldi (1678 – 1741)
Hij werd geboren in Venetië, mogelijk tijdens een aardbeving. Zijn vader, die een kapper en violist was, hielp hem met zijn carrière in de muziek en meldde hem aan bij de Cappella di San Marco, waar vader Vivaldi zelf een vooraanstaand violist was.
In 1703 werd Vivaldi priester. Hij kreeg al snel de bijnaam Il Prete Rosso ("de rode priester"), vermoedelijk vanwege zijn rode haar. Vanaf 1704 hoefde hij niet meer deel te nemen aan de heilige mis in verband met zijn slechte gezondheid: hij leed aan astma. Maar volgens sommigen mocht hij de mis niet meer opdragen omdat, als hij inspiratie kreeg voor een nieuw muziekstuk, hij dat gewoon ging opschrijven tijdens de mis. Vivaldi werd violist in een meisjesweeshuis in Venetië, het Pio Ospedale della Pietà. De musicerende wezen stegen snel in aanzien, ook in het buitenland. Omdat meisjes eigenlijk geen muziek mochten spelen, gaven zij concerten van achter een doek. Voor hen schreef Vivaldi de meeste van zijn concerten, cantates en gewijde muziek. In 1705 werd de eerste verzameling (raccolta) van zijn werk gepubliceerd en er zouden er nog vele volgen. Als hij niet op een van zijn vele reizen was, vervulde Vivaldi verschillende taken in het weeshuis. In 1713 kreeg hij de verantwoordelijkheid voor alle muzikale activiteiten in het instituut. Hij overleed in 1741 op 63-jarige leeftijd.
Brahms (1833 – 1897)
De titel van Brahms’ Deutsches Requiem is misleidend: de tekst is weliswaar Duits, maar is het ook een Requiem? In ieder geval niet als je bedenkt dat de tekst geen vertaling is van de Latijnse Requiem-mis. In het negentiende-eeuwse Duitsland bestond een tendens om oude teksten die de katholieke kerk nog gebruikte, in Duitse vertaling op muziek te zetten.
Brahms selecteerde de teksten uit het Oude en Nieuwe testament en uit apocriefe boeken die in zijn Luthervertaling voorkwamen, maar het was niet zijn bedoeling om liturgische muziek te schrijven. Hij schreef een religieus werk voor de concertzaal, en plaatste zich daarmee in de traditie van Händel’s Messiah en Beethoven’s Missa Solemnis.
Belangrijker nog is dat Brahms’ Requiem niet speciaal bedoeld is voor perioden of gelegenheden van dood, rouw, sterven en begraven. Dit Requiem is niet zoals de Requiem-mis een bede voor het zielenheil van een overledene, maar troostmuziek voor allen die geliefden te betreuren hebben en bezorgd zijn om de eindigheid van hun eigen bestaan. Het is een Hooglied van de troost. Hier vinden we geen ‘Dies Irae’, geen hel en verdoemenis, geen bedreigende apocalyptische perspectieven, maar bemoediging voor treurenden en twijfelenden op basis van een bevrijdend en troostrijk vertrouwen in Gods onvoorwaardelijke liefde, en een verzoening met de dood.
Brahms zag zijn Requiem als een humanistische lijdensmeditatie. Het woord ‘deutsches’ verklaarde hij graag te willen inwisselen voor ‘menschliches’.
Ontstaan
Het monumentale Deutsches Requiem beleefde zijn première op Goede Vrijdag 10 april 1868 in de Dom van het Noordduitse Bremen, onder leiding van Brahms zelf. Het omvat dan nog maar zes delen en heeft alleen een baritonsolist. Het latere deel V, met de sopraansolo, ontbreekt nog. Met de invoering van een vrouwelijke solist brengt hij de hele architectuur in evenwicht. Brahms draagt het werk op aan de nagedachtenis van zijn moeder en Robert Schumann. 18 februari 1869 wordt in het Leipziger Gewandhaus onder leiding van Carl Reinecke voor het eerst de definitieve versie uitgevoerd.
Het zevendelige Deutsches Requiem is fraai symmetrisch opgebouwd rond het vierde deel, een idyllische schets van het Koninkrijk Gods. De hoekdelen I en VII, twee zaligsprekingen, verwijzen naar elkaar in tekst, muziek en sfeer: ‘Selig sind die da Leid tragen’, respectievelijk ‘Selig sind die Toten’. Het verstilde middendeel wordt geflankeerd door twee delen (III en V) waarin telkens een solist optreedt; de bariton treedt ook op in deel VI maar in een meer ondergeschikte rol. De delen III en V hebben met elkaar gemeen dat zij vanuit het perspectief van de individuele mens zijn gedacht. De delen II en VI zijn daartegenover algemener van aard, het zijn de meest dramatische delen, met grote contrasten tussen pijn en vreugde, lijden en troost; zij eindigen beide met eclatante, jubelende fuga’s. Terwijl de eerste delen de vergankelijkheid van de mens behandelen, openen de laatste delen het troostvolle uitzicht op eeuwig leven. De ‘Seligkeit’ van de doden uit deel VII vormt de troost van de lijdenden uit deel I.
