Gunter Demnig metselt nog eens twintig Stolpersteine erbij

16 februari 2015
Gunter Demnig metselt nog eens twintig Stolpersteine erbij

DORDRECHT - Woensdag 18 februari vanaf 10.30 uur worden er opnieuw Stolpersteine gelegd bij voormalige woningen van vermoorde joodse Dordtenaren. In totaal zijn er tijdens de Tweede Wereldoorlog in Dordrecht 190 joden opgepakt, gedeporteerd en omgekomen in de concentratiekampen. Vorig jaar zijn de eerste acht herdenkingssteentjes in stoepen aangebracht, dit keer volgen er nog eens twintig.

Stoplerteine (zogenaamde ‘struikelstenen’) zijn een initiatief van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig en vormen een eerbetoon aan omgebrachte stadgenoten. Zij zijn bedoeld om de  herinnering aan voormalige joodse stadsgenoten en hun lot levend houden.

Bavinckschool
Op acht adressen metselt Demnig woensdag 18 februari de twintig steentjes weer persoonlijk in het trottoir. Hij doet dat om 11.00 uur onder het toeziend oog van wethouder Van de Burgt (onderwijs) en leerlingen van groep 7 en 8 van de Bavinckschool voor het pand aan de Voorstraat 164. Twee leerlingen lezen op twee locaties een passend gedicht voor (zie programma). Na de steenlegging bekijkt de wethouder een door de leerlingen gemaakte tentoonstelling op de Bavinckschool. Het college van burgemeester & wethouders woont ’s middags om 13.30 uur de steenlegging bij in de Cornelis de Wittstraat.

Over Stoplersteine
Gunter Demnig bedacht deze bescheiden vorm van herdenken en begon hiermee in Duitsland. Inmiddels zijn zo’n 55.000 Stolpersteine over heel Europa verspreid geraakt. Het ingraven van Stolpersteine, vierkante steentjes van 10 bij 10 cm met een messingplaatje waarin persoonsgegevens zijn gestanst, wordt in Dordrecht georganiseerd door de Werkgroep Stolpersteine. Door giften en schenkingen heeft deze ongesubsidieerde werkgroep geld bijeen kunnen brengen voor zestig Dordtse steentjes. Maar Demnig kan aan de grote vraag in Europa niet steeds vlot voldoen; hij werkt in zijn eentje al het hele jaar door, opererend vanuit Berlijn.

De route van Gunter Demnig door de Stad.
Op acht adressen gaat de Duitse kunstenaar Gunter Demnig de zogenoemde struikelsteentjes weer persoonlijk in het trottoir metselen. Demnig bedacht deze bescheiden vorm van herdenken. Begonnen in Duitsland zijn de Stolpersteine inmiddels over heel Europa verspreid geraakt, al minstens zo’n 55.000 stuks. Het Dordtse college van B&W woont ’s middags de steenlegging bij in de Cornelis de Wittstraat. Ook scholieren zullen op sommige locaties aanwezig zijn.

Het ingraven van Stolpersteine, vierkante steentjes van 10 bij 10 cm met een messingplaatje waarin persoonsgegevens zijn gestanst, wordt in Dordrecht georganiseerd door de Werkgroep Stolpersteine. Door giften en schenkingen heeft deze ongesubsidieerde werkgroep geld bijeen kunnen verzamelen voor al zestig steentjes. Maar Demnig kan aan de grote vraag in Europa niet steeds vlot voldoen; hij werkt in zijn eentje al het hele jaar door, opererend vanuit Berlijn.

Demnig, die steeds door een ander land rondreist om steentjes te kunnen plaatsen, gaat eerst naar Zwijndrecht voordat hij in Dordrecht begint. De Zwijndrechtse stichting Stolpersteine laat hem om 09.30 uur op het Veerplein twee steentjes aanbrengen, voor twee gezinsleden van apotheker Herman Meijer, namelijk moeder Charlotta Meijer-Rozeboom en haar zoon Leo Meijer. Zij zijn beiden op 6 oktober 1944 vermoord in Auschwitz. Leo heeft grote bekendheid verworven door een kinderboek dat aan zijn verblijf van twee jaar in Kamp Westerbork is gewijd.

Vervolgens reist Demnig naar de overkant, naar de Voorstraat 232. Op dit adres, waar vroeger de bekende winkel in radio en elektriciteit ‘De Blauwe Pui’ was gevestigd, wordt om 10.30 uur Rebecca Sons-Stad geëerd. Zij stierf in Auschwitz; haar man Louis en de kinderen Carolina en Marianne overleefden de oorlog. Aan de overkant van de Voorstraat was ‘Het Lampenpaleis’, ook eigendom van de families Sons en Stad.

Daarna is de Voorstraat 164 aan de beurt, om 11 uur. Hier bevond zich in de oorlog de drogisterij van Henri Zadoks. Hij, zijn vrouw Sara en hun zonen Barend en Philip Izak zijn allen vermoord, de ouders in Auschwitz, de kinderen in Blechhammer. Barend Zadoks, bijgenaamd Bobby, was een klasgenoot van de schrijver en dichter Kees Buddingh’. Merkwaardig genoeg heeft Buddingh’ de winkel van Zadok in een andere straat gesitueerd, in het gedicht ‘Steegoversloot’ (zie De vergeefse zoektocht naar Bobby Zadoks).

Bij de Voorstraat 143 komen rond 11.45 uur twee steentjes, gewijd aan Leon Cohen en zijn vrouw Margaretha van Hachgenberg. Leon dreef hier een groothandel in lederwaren. Het ochtendprogramma wordt, even na twaalven, afgesloten op de Wijnstraat 137, met een Stolperstein voor Rudolf Moses. Dit Duitse vluchtelingenkind, voor de veiligheid weggestuurd door zijn ouders, logeerde hier bij de joodse familie Benedictus. Rudolf heeft het niet weten te redden, hij is vermoord in Auschwitz.

In de Cornelis de Wittstraat 106 sluiten B&W zich om half twee bij het gezelschap aan. Hier metselt Demnig liefst vijf steentjes in de stoep, alle voor leden van de familie Leviticus: vader Felix, moeder Emma Golstein, en de kinderen Henri, Sophia Rosette en Louis. Zij woonden destijds op deze locatie, die nu onherkenbaar is veranderd. Felix Leviticus was in het vooroorlogse Dordrecht een markant figuur, als eigenaar van een handel in metaal, lompen en oud papier aan de Boogjes. Het Dordts heeft een gezegde aan hem overgehouden: ‘Het lijkt hier wel een Leviticus’, het is hier een zootje.

Van de zes kinderen die het gezin telde, hebben er slechts drie de bevrijding weten te halen. Over een van de vermoorde kinderen, de voetballer en scheidsrechter Henri (bijnaam Harry), heeft Kees Buddingh’ een gedicht geschreven, ‘In Memoriam Harry Leviticus’. (zie Hommage van C. Buddingh' aan de voetballer Harry Leviticus)

De Gevulde Gracht 15 is het volgende adres voor een steenlegging, om 14.30 uur. Deze gracht is allang verdwenen, maar ter hoogte ervan, in de Statengang achter V&D, komen drie steentjes, voor vader Isaäc Blitz, moeder Aaltje Kopee en dochter Flora. Op het Steegoversloot 171, bij een hoekpand waar een joodse melkwinkel was, worden vervolgens, om 15.15 uur, Emanuel Hartog en Rozaline Hartog-de Groot met steentjes herdacht.

Het programma sluit af op de Burg. de Raadtsingel 77, om 15.45 uur. Hier woonde de familie Sons-Stad, dezelfde familie waarmee de steenlegging begon op de Voorstraat. Twee steentjes komen er te liggen, voor Mathilda Sons-Stad en en haar man Abraham Sons.

Bij verschillende plechtigheden zullen nabestaanden of bekenden van de joodse families spreken. Een geluidsinstallatie zorgt ervoor dat belangstellenden kunnen meeluisteren.

Gerelateerde wijken:
Gerelateerde straten:
Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.